Ο μαρξισμός και η πάλη για τη χειραφέτηση της γυναίκας στη σύγχρονη Ινδία


Μπρίντα Κάρατ, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚ Ινδίας (Μ)

Εισαγωγή

Η πάλη και ο δρόμος για τη χειραφέτηση της γυναίκας εξαρτάται από τη φύση του κράτους και το συγκεκριμένο συσχετισμό ταξικών δυνάμεων σε κάθε κοινωνία. Ποιες δυνάμεις είναι υπεύθυνες για την ανισότιμη θέση της γυναίκας, για τη βία σε βάρος της γυναίκας, τις καθημερινές ταπεινώσεις και τη δημιουργία πολλαπλών εμποδίων στους αγώνες των γυναικών για ελευθερία; Μια τέτοια «ταυτοποίηση» είναι απαραίτητη για την επεξεργασία μιας στρατηγικής για τη γυναικεία χειραφέτηση. Εξίσου σημαντικό είναι η ανάγκη να ξεχωρίσεις φίλους όχι σε προσωπικό επίπεδο, αλλά σ’ ένα ταξικό πλαίσιο, να συγκεντρωθούν σύμμαχοι γι’ αυτόν το σκοπό. Για τους κομμουνιστές στην Ινδία που δουλεύουν μέσα στις γυναικείες μάζες απαιτείται μια τέτοια προγραμματική αντίληψη για να καθοδηγεί την καθημερινή δράση μας.

Την ίδια στιγμή, η διεθνής κατάσταση, με τον επιθετικό ηγεμονικό ρόλο του ιμπεριαλισμού σε βάρος της εθνικής κυριαρχίας και σε βασικά δημοκρατικά δικαιώματα των λαών σε όλο τον κόσμο, ασκεί βαθιά επίδραση στους αγώνες για ισοτιμία και δικαιοσύνη σ’ εθνικό επίπεδο. Οι διαδικασίες παγκοσμιοποίησης, που προωθούνται από τον ιμπεριαλισμό και καθορίζουν τις διεθνείς πολιτικές, καταστρέφουν τις δημοκρατικές διαδικασίες σε κυρίαρχες χώρες.

Ο ιμπεριαλισμός και οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές του έχουν καταστρέψει εκατομμύρια ζωές σε όλο τον κόσμο και, συγκεκριμένα, έχουν υποτάξει τις γυναίκες με νέες μορφές εκμετάλλευσης και καταπίεσης. Η κουλτούρα της αγοράς, που διαπερνά το σύνολο της κοινωνικής ζωής, τείνει να εμπορευματοποιεί παραπέρα τα σώματα των γυναικών. Στην κοινωνική ζωή η βία ενάντια στις γυναίκες έχει αυξηθεί σε παγκόσμιο επίπεδο. Η πιο σοκαριστική τάση είναι η μεγάλη ανάπτυξη του εμπορίου γυναικών για φτηνή εργασία και για σεξουαλική εκμετάλλευση. Μάλιστα, αυτό το εμπόριο είναι από τους πιο δυναμικούς «κλάδους της οικονομίας» στον κόσμο.

Στο πολιτικό και πολιτιστικό επίπεδο, επίσης, η δεξιά επίθεση παγκοσμίως έχει ενθαρρύνει σοβινιστικές, ρατσιστικές και θρησκευτικο-σεκταριστικές πολιτικές, που κυριαρχούν σε μεγάλο μέρος της Γης. Αυτή η στροφή στη δεξιά έχει σοβαρές συνέπειες για τους αγώνες των γυναικών για χειραφέτηση. Στην Ινδία αντιμετωπίζουμε φασιστικές δυνάμεις που στηρίζονται από την κεντρική κυβέρνηση και που κινητοποιούνται με βάση το θρησκευτικό σοβινισμό, που ονομάζουμε «κομμουναλισμό» στην Ινδία. Οι δυνάμεις αυτές έχουν μια συγκεκριμένη ατζέντα· να μετατραπεί η Ινδία σ’ ένα θεοκρατικό κράτος, ένα «Hindu rashtra», [1] που η κοσμοαντίληψή του όχι μόνο στρέφεται ενάντια σε θρησκευτικότητες μειονότητες, που είναι βεβαίως ο κύριος στόχος, αλλά και ενάντια στις γυναίκες και στους φτωχούς.

Σε μια τέτοια κατάσταση, η κομμουνιστική δουλειά στις γυναίκες πρέπει να συνδέει τη διεθνή πάλη ενάντια στον ιμπεριαλισμό με τους εθνικούς αγώνες για οικονομική και κοινωνική δικαιοσύνη και για το σοσιαλισμό.

Το παρόν άρθρο χωρίζεται σε 3 μέρη: 1) Θεωρητικό πλαίσιο· 2) θέση της γυναίκας στην Ινδία· 3) κομματική δουλειά.

Κεφάλαιο Α'. Α.1. Οι ρίζες της υποδεέστερης θέσης της γυναίκας

Το ΚΚΙ(Μ) υποστηρίζει τη μαρξιστική αντίληψη για τις ρίζες της υποδεέστερης θέσης της γυναίκας. Η ανάλυση στο σημαντικό έργο του Ένγκελς Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους για τη διαλεκτική σχέση ανάμεσα στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, στον έλεγχο των μέσων παράγωγης και στις εξελισσόμενες κοινωνικές σχέσεις, συμπεριλαμβάνοντας τις σχέσεις μεταξύ αντρών και γυναικών, έχει κρίσιμη σημασία για την κατανόηση της υποδεέστερης θέσης της γυναίκας στις ταξικές κοινωνίες. Δεν είναι αναγκαίο εδώ ν’ αναπαραγάγουμε τις κύριες φάσεις της εξέλιξης των ανθρώπινων κοινωνιών από τον πρωτόγονο κομμουνισμό στον αναπτυγμένο καπιταλισμό, ούτε τις μεταβαλλόμενες μορφές της οικογένειας και της πατριαρχικής κυριαρχίας. Αυτά εξηγούνται ορθά από τον Ένγκελς και η ουσία αυτής της εξήγησης βρίσκεται στο σημαντικό ντοκουμέντο του ΚΚΙ(Μ) με τίτλο «Η αντίληψη του Κόμματος για το γυναικείο ζήτημα και τα καθήκοντά του» (Δεκέμβρης 2005).

Μελέτες για την εξέλιξη της κοινωνίας στην Ινδία σε γενικές γραμμές τεκμηριώνουν την ανάλυση του Ένγκελς, όμως, με μερικές πολύ σημαντικές διάφορες σχετικά με την εξέλιξη των δουλοκτητικών κοινωνιών και σχετικά με κάποια στοιχεία της φεουδαρχίας. Ένα από τα ειδικά στοιχειά στην Ινδία είναι το ιεραρχικό σύστημα των καστών με βάση την καταγωγή από γέννηση, με θρησκευτικό περίβλημα που του προσδίδει βάρος. Αυτό το σύστημα, που παραμένει για αιώνες και αποτελεί ένα καταστροφικό καρκίνωμα στην κοινωνία της Ινδίας, όχι μόνο επιτρέπει την πιο έντονη ιδιοποίηση της υπεραξίας των εργαζόμενων «ανέγγιχτων» [2], αλλά, επίσης, σε μεγάλο βαθμό διαπλέκεται με την ανάπτυξη των τάξεων στην κοινωνία της Ινδίας. Η υποδεέστερη θέση της γυναίκας στην Ινδία είναι άρρηκτα συνδεμένη με τη δημιουργία και την ύπαρξη του συστήματος των καστών.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το κομματικό ντοκουμέντο που προαναφέρθηκε θεωρεί την υποδεέστερη θέση της γυναίκας ως ίδιον του καπιταλιστικού συστήματος. Στην καπιταλιστική κοινωνία, αν και η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων έχει δημιουργήσει τα μέσα για την εξάλειψη του άνισου καταμερισμού εργασίας ανάμεσα σε άντρες και σε γυναίκες, η ίδια η φύση και οι αντιθέσεις του καπιταλιστικού συστήματος το εμποδίζουν. Ο καπιταλισμός με την απασχόληση γυναικών σε μεγάλες βιομηχανίες έσπασε τον κύκλο απομόνωσης και εξάρτησης που οι γυναίκες βίωναν στη φεουδαρχία. Όμως, οι συνθήκες στις οποίες οι γυναίκες εργάζονται ως δήθεν «ελεύθερες εργάτριες» παραμένουν άνισες για τη μεγάλη μάζα των γυναικών.

Ο καπιταλισμός έχει ενσωματώσει και ενισχύσει την κουλτούρα της αντρικής ανωτερότητας και τις πρακτικές της. Ένα τέτοιο πλαίσιο επιτρέπει τις μισθολογικές διάφορες ανάμεσα στους εργαζόμενους άντρες και γυναίκες, διευκολύνοντας έτσι μια πιο έντονη ιδιοποίηση της υπεραξίας από ένα μεγάλο τμήμα του εργατικού δυναμικού που είναι γυναίκες. Οι γυναίκες, επίσης, αυξάνουν τους αριθμούς του εφεδρικού στρατού των ανέργων, που συμπιέζουν τους γενικούς μισθούς προς τα κάτω.

Α.2. Οικογένεια, αναπαραγωγή της εργασίας και νοικοκυριό

Ένας από τους θεσμούς της ταξικής κοινωνίας που αντανακλά τις άνισες σχέσεις μεταξύ αντρών και γυναικών είναι η οικογένεια. Ο Ένγκελς έγραψε: «Η ανατροπή της μητριαρχίας ήταν η κοσμοϊστορική ήττα του γυναικείου φύλου. Ο άντρας πήρε το πηδάλιο και στο σπίτι και η γυναίκα ταπεινώθηκε, υποδουλώθηκε, έγινε σκλάβα των ορέξεών του και απλό εργαλείο για την παράγωγη παιδιών.» Ανέλυσε τις σχέσεις εξουσίας μέσα στην οικογένεια ως εξής: «Η νεότερη ξεχωριστή οικογένεια στηρίζεται πάνω στην ανοιχτή ή σκεπασμένη σκλαβιά της γυναίκας και η νεότερη κοινωνία είναι μια μάζα που τα μόριά της αποτελούνται μονάχα από ατομικές οικογένειες.» Και έδωσε βάρος στο εξής: «Θα φανεί ότι η απελευθέρωση της γυναίκας έχει ως πρώτη προϋπόθεση το ξαναμπάσιμο ολοκλήρου του γυναικείου φύλου στην κοινωνική εργασία και ότι αυτό πάλι απαιτεί να πάψει η ξεχωριστή οικογένεια να είναι οικονομική μονάδα της κοινωνίας.»

Στην Ινδία, επίσης, η ανάπτυξη της σύγχρονης βιομηχανίας μέσα από τις διαδικασίες της καπιταλιστικής ανάπτυξης και γρήγορες διαδικασίες αστικοποίησης, ιδιαίτερα στις δυο τελευταίες δεκαετίες, οδήγησαν σε αλλαγές στις μορφές της οικογένειας, που επί φεουδαρχίας βασίστηκαν κατά βάση στην ανάγκη της αγροτικής παράγωγης και είχε μια ευρύτερη έννοια σε σχέση με την πυρηνική οικογένεια που έχουμε στον αναπτυγμένο καπιταλισμό. Το οικογενειακό σύστημα όπου η περιουσία ανήκει στον άντρα αρχηγό της οικογένειας ήταν η πιο συνηθισμένη μορφή της πατριαρχικής οικογένειας, αν και υπήρχαν εξαιρέσεις σε συγκεκριμένες κάστες και περιοχές, π.χ., σε μερικές περιοχές στη Νότια Ινδία και στη Βορειοανατολική Ινδία υπήρχαν μητριαρχικές οικογένειες. Με τη γρήγορη αστικοποίηση και την επέκταση του καπιταλισμού στην αγροτική Ινδία, οι οικογένειες στην Ινδία πέρασαν από μεταβολές με την εμφάνιση των πυρηνικών οικογενειών, αν και σε αντίθεση με πολλές δυτικές χώρες στην Ινδία είναι συνηθισμένο για τους γονείς να ζουν με τους ενηλίκους γιους και τις οικογένειές τους.

Ένα σημαντικό στοιχείο του καταμερισμού εργασίας με βάση το φύλο στην καπιταλιστική κοινωνία είναι ο ρόλος των γυναικών από εργατικές οικογένειες στην αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης μέσα από καθήκοντα στο νοικοκυριό που δεν υπολογίζονται. Σε γενικές γραμμές, ακόμα και στις πιο αναπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες οι γυναίκες αναλαμβάνουν ένα δυσανάλογο μέρος της εργασίας στο νοικοκυριό. Αν και μπορεί να κατανοείται ως ένα «ιδιωτικό» ζήτημα, αντικειμενικά αποτελεί μια απαραίτητη λειτουργία στην καπιταλιστική κοινωνία. Όπως απέδειξε ο Μαρξ, ο μισθός του εργάτη δεν αντιστοιχεί με την αξία που παράγει, αλλά με το σύνολο των αξιών των εμπορευμάτων που χρειάζονται για να συντηρηθεί ο ίδιος και ν’ αναπαράγεται η εργατική του δύναμη. Ο χρόνος που ο εργάτης δαπανά σε μια εργάσιμη μέρα για να παράγει την αξία για τα μέσα για τη συντήρησή του ορίζεται από τον Μαρξ ως αναγκαία εργασία και η αξία που παράγεται πέρα από αυτό ονομάζεται πρόσθετη εργασία. Τα καθήκοντα του νοικοκυριού που επιτελούν οι γυναίκες, αν και μη παραγωγικά, αποτελούν αόρατο τμήμα της αναγκαίας εργασίας που βοηθούν να διατηρούνται τα έξοδα επιβίωσης του εργάτη σε χαμηλότερα επίπεδα.

Οι διαδικασίες της παγκοσμιοποίησης και των ιδιωτικοποιήσεων έχουν εντείνει αυτό το πρόβλημα. Καθώς ο καταμερισμός εργασίας με βάση το φύλο παίρνει νέες μορφές και το κράτος υποχωρεί από τις ελάχιστες ευθύνες του για την παροχή μέτρων πρόνοιας, η ιδιωτικοποίηση απαραίτητων υπηρεσιών για την οικογένεια και για τα παιδιά και τα αυξανόμενα έξοδα σημαίνουν ότι οι γυναίκες φορτώνονται μεγαλύτερα βάρη στο σπίτι και στη φροντίδα της οικογένειας.

Α.3. Πατριαρχικές ιδεολογίες

Την ίδια στιγμή, αν και σε όλες τις εποχές και στάδια της ανθρώπινης εξέλιξης μετά από τα πρωτόγονα στάδια των μητριαρχικών κοινωνιών η τεράστια μάζα των ανθρώπων δεν κατείχαν ατομική ιδιοκτησία που θα μπορούσαν να κληροδοτήσουν, οι ιδεολογίες της αντρικής ανωτερότητας και της υποταγής της γυναίκας έγιναν κυρίαρχη ιδεολογία, που διαιωνίζεται και προβάλλεται από τις άρχουσες τάξεις για τα δικά τους συμφέροντα. Έτσι, μαζί με την πάλη για την αλλαγή στις υλικές συνθήκες, ο μαρξισμός δίνει μεγάλο βάρος στην επίμονη πάλη ενάντια σε ιδέες και σε ιδεολογίες που προβάλλουν τη γυναικεία υποταγή και που λειτουργούν ως μεγάλα εμπόδια στην επίτευξη της χειραφέτησης της γυναίκας.

Σε αντίθεση με φεμινιστικές θεωρίες κοινωνικής ανάλυσης, δε βλέπουμε την πατριαρχία ως ένα αυτόνομο σύστημα που δε σχετίζεται με τη βασική οικονομική δομή μιας δεδομένης κοινωνίας. Όμως, ισχύει εξίσου ότι μηχανιστικές ερμηνείες του μαρξισμού, που τοποθετούν την καταπίεση των γυναικών εξαιτίας του φύλου ως μέρος ενός προβλήματος του «εποικοδομήματος» που θα εξαφανιστεί όταν θ’ αλλάζει η δομή της βάσης, είναι θεωρητικά λανθασμένες και επί της ουσίας ζημιογόνες για τις κομμουνιστικές προσπάθειες για να οικοδομηθούν μαζικά γυναικεία κινήματα.

Στο πλαίσιο της Ινδίας οι πατριαρχικές ιδέες προβάλλονται και αξιοποιούνται όχι μόνο από τον καπιταλισμό, αλλά και από το σύστημα των καστών. Συνεπώς, πρέπει να διεξάγεται η ιδεολογική πάλη και ενάντια στις ιδεολογίες της «κάστας».

Α.4. Στόχος μας ο Σοσιαλισμός

Πιστεύουμε ότι και στη θεωρία και στην πράξη, όπως τα ιστορικά παραδείγματα των σοσιαλιστικών κοινωνιών αποδεικνύουν, μόνο μια σοσιαλιστική κοινωνία μπορεί να διαμορφώσει την υλική βάση για τη χειραφέτηση της γυναίκας μέσα από την κοινωνική ιδιοκτησία των μέσων παράγωγης και την εξάλειψη του κινήτρου του κέρδους που βασίζεται στην ατομική ιδιοκτησία. Αυτό θα επιτρέπει τη συμμετοχή των γυναικών στη σφαίρα της κοινωνικής εργασίας ισότιμα με τους άντρες. Μόνο στο σοσιαλισμό και με βάση τον οικονομικό σχεδιασμό και την ιεράρχηση της αξιοποίηση των φυσικών πόρων μπορούν οι δημόσιοι οργανισμοί σε διάφορα επίπεδα να παρέχουν τα απαραίτητα για τη φροντίδα του παιδιού, για την κοινωνικοποίηση των ευθυνών μέσα στο σπίτι, για να εξαλειφτεί ο άνισος καταμερισμός εργασίας, για να καθιερωθούν ισότιμες σχέσεις μέσα στις οικογένειες και μεταξύ αντρών και γυναικών και να εξασφαλίζεται η ίση συμμετοχή των γυναικών στη δημοσιά ζωή. Την ίδια στιγμή, η πολιτική θέληση και δέσμευση του κράτους της εργατικής τάξης ν’ αντιπαλεύει το ιδεολογικό και πολιτιστικό πλαίσιο της αντρικής ανωτερότητας είναι εξίσου σημαντική και κρίσιμη.

Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και των σοσιαλιστικών χωρών στην Ανατολική Ευρώπη, η επιτυχία της αντεπανάστασης εξαιτίας των παρεκκλίσεων από το μαρξισμό-λενινισμό των αντιλήψεων και των πρακτικών των ηγεσιών σε αυτές τις χώρες δε μειώνουν τις χωρίς προηγούμενο κατακτήσεις των γυναικών στις σοσιαλιστικές χώρες. Οι γυναίκες σε αυτές τις χώρες απέκτησαν δικαιώματα και παροχές που δεν υπάρχουν σήμερα ακόμα και στη λεγόμενη πιο αναπτυγμένη καπιταλιστική χώρα.

Ο καπιταλισμός δεν είναι το τέλος της Ιστορίας. Έχει σημασία στη θεωρητική και στην πρακτική δουλειά να προβάλλουμε το όραμα και τους στόχους του σοσιαλισμού σχετικά με το στόχο της γυναικείας χειραφέτησης και της εξάλειψης της υποδεέστερης θέσης της γυναίκας.

Κεφάλαιο Β'. Β.1. Το Ινδικό Κράτος, κυβερνητικές πολιτικές και η θέση της γυναίκας

Η καπιταλιστική ανάπτυξη στην ανεξάρτητη Ινδία συντελέστηκε χωρίς την ολοκλήρωση των βασικών καθηκόντων της δημοκρατικής επανάστασης, δηλαδή την εξάλειψη των προκαπιταλιστικών σχέσεων, ιδιαίτερα σχετικά με το ζήτημα της γης. Μετά από την ήττα της αποικιοκρατικής δύναμης, οι άρχουσες τάξεις της Ινδίας ανέλαβαν το κράτος. Η αστική τάξη έκανε συμφωνία με τους γαιοκτήμονες και ως αποτέλεσμα αρνήθηκαν να υλοποιήσουν βασικές μεταρρυθμίσεις σχετικά με τη γη που θα εξάλειφαν τα μισοφεουδαρχικά εμπόδια στις παραγωγικές δυνάμεις. Αυτός ο συμβιβασμός με τις φεουδαρχικές δυνάμεις καθόρισε τη φύση του ινδικού κράτους, που χαρακτηρίζουμε ως κράτος της αστικής τάξης και των γαιοκτημόνων, υπό την ηγεσία της μεγάλης αστικής τάξης σε αυξανόμενη συνεργασία με το ξένο κεφάλαιο.

Το ΚΚΙ(Μ) ορίζει το άμεσο στάδιο της επανάστασης ως λαϊκή δημοκρατική επανάσταση με βασικό άξονα την αγροτική επανάσταση. Η ολοκλήρωση αυτού του καθήκοντος, επίσης, απαιτεί σαρωτικά μετρά για τη μεταρρύθμιση του κοινωνικού συστήματος, στο οποίο τα κατάλοιπα της προκαπιταλιστικής και της φεουδαρχικής κοινωνίας κρατάνε τεράστιες περιοχές στην ύπαιθρο στην καθυστέρηση, εμποδίζοντας την κινητοποίηση δυνάμεων για την αγροτική επανάσταση. Δυο τέτοια ζητήματα που σχετίζονται με την αγροτική επανάσταση είναι: Πρώτον, η συνέχιση του συστήματος των καστών που καταπιέζει και υποτάσσει περαιτέρω ένα τεράστιο τμήμα των βασικών τάξεων που ανήκουν στις κάστες εντός προγράμματος και, δεύτερον, ο υποδεέστερος ρόλος της γυναίκας και η συστημική διάκριση σε βάρος της.

Ακόμη και στις πιο αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, όπου ιστορικά ο καπιταλισμός αναπτύχθηκε μετά από τη διάλυση των φεουδαρχικών εμποδίων από τις αστικές δημοκρατικές επαναστάσεις υπό την ηγεσία της αστικής τάξης, η θέση της γυναίκας παραμένει κατώτερη σε σχέση με του άντρα. Και αυτό γιατί η φύση του καπιταλισμού είναι τέτοια που δεν μπορεί να διαμορφώσει τις αναγκαίες υλικές συνθήκες για την ισοτιμία των γυναικών και τη χειραφέτησή τους. Αντιθέτως, αναπτύσσει και αξιοποιεί μορφές καταπίεσης που κληρονόμησε από προκαπιταλιστικές κοινωνίες για τα δικά του συμφέροντα. Σε χώρες όπως η Ινδία, όπου η αστική τάξη δεν ολοκλήρωσε ούτε μια τέτοια αστική δημοκρατική επανάσταση (όπως έγινε στις αναπτυγμένες χώρες), η θέση της γυναίκας είναι ακόμα χειρότερη. Βλέπουμε την πορεία της ινδικής επανάστασης που θα ξεκινήσει με το λαϊκό δημοκρατικό στάδιο της επανάστασης, υπό την ηγεσία της εργατικής τάξης, με κατεύθυνση τη σοσιαλιστική επανάσταση. Σαφώς, όπως μας διδάσκει η Ιστορία, δεν υπάρχει «σινικό τείχος» που χωρίζει τα δυο στάδια της επανάστασης. Χαρακτηρίζοντας το πρώτο στάδιο ως λαϊκή δημοκρατική επανάσταση, οι τάξεις που έχουν συμφέροντα που έρχονται σε αντίθεση με τη φύση του σημερινού κράτους πρέπει να κερδηθούν ως σύμμαχοι, συμπεριλαμβάνοντας τους αγρότες, μεσαία στρωματά και τμήματα της αστικής τάξης. Ο ταξικός χαρακτήρας του ινδικού κράτους, επίσης, καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο οι κομμουνιστές στην Ινδία δουλεύουν με διαφορετικά κοινωνικά στρωματά και τμήματα, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών.

Β.2. Το πολίτικο πλαίσιο

Επίσης, πρέπει να σημειωθεί ότι τα δυο κόμματα εξουσίας στην Ινδία είναι το Bharatiya Janata Party (BJP) [3] και το Κογκρέσο. Και τα δυο είναι αφοσιωμένα σε νεοφιλελεύθερες πολιτικές και στην υπονόμευση των εθνικών συμφερόντων για να εξυπηρετήσουν τα επιχειρηματικά συμφέροντα. Και τα δυο κόμματα ενιαία επιδιώκουν να γίνει η Ινδία μικρός εταίρος των ΗΠΑ, καθώς ακολουθούν νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Αλλά υπάρχει μια διάφορα. Στο πολιτικό λεξιλόγιο της Ινδίας το αντίθετο της κοσμικότητας είναι ο κομμουναλισμός. [4] Το BJP εκφράζει το δεύτερο ρεύμα. Αποτελεί πολιτική πτέρυγα της φασιστικής οργάνωσης Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS), [5] που αυτοπροσδιορίζεται ως πολιτιστική οργάνωση. Η ίδρυσή της το 1926 εμπνεύστηκε από τον Χίτλερ και τον Μουσολίνι. Δουλεύει για να μετατραπεί η Ινδία σε θεοκρατικό κράτος με βάση τη δηλητηριώδη ιδεολογία της Hindutva. [6] Το 2014 το BJP κέρδισε τις γενικές εκλογές. Αν και πήρε μόνο το 31% των ψήφων, εξαιτίας του διαστρεβλωμένου πλειοψηφικού εκλογικού συστήματος στην Ινδία, κέρδισε ένα δυσανάλογο αριθμό εδρών και συγκρότησε κυβέρνηση μόνο του. Έχει, επίσης, κερδίσει αρκετές εκλογές στο επίπεδο κρατιδίων αυτήν την περίοδο.

Τα τελευταία τρία χρόνια της διακυβέρνησης του BJP οι ανισότητες στην Ινδία έχουν αυξηθεί, με το 1% των πλουσιότερων τμημάτων του πληθυσμού να ελέγχει το 58% του εθνικού πλούτου, μια αύξηση κατά 10%. Τα εργατικά δικαιώματα υφίστανται σοβαρές επιθέσεις. Με τη μονοκομματική κυβέρνηση το BJP μπορεί να προωθήσει αντεργατικά και αντιαγροτικά μέτρα με μεγαλύτερη αγριότητα απ’ ό,τι έκανε η προηγούμενη κυβέρνηση υπό την ηγεσία του κόμματος του Κογκρέσου, που φέρει την ευθύνη της δημιουργίας των μέτρων αυτών.

Για την προώθηση της κομμουναλιστικής του ατζέντας έχει εξαπολύσει ένα κύμα βίας μέσα από τις συμμαχικές οργανώσεις του ενάντια σε μειονότητες, ιδιαίτερα ενάντια στη μουσουλμανική μειονότητα. Έχει αποδείξει την περιφρόνησή του για τη δημοκρατία και τα δημοκρατικά δικαιώματα, ταυτίζει κάθε διαφωνία με αντεθνική στάση. Έχει ξεκινήσει την πιο εκδικητική εκστρατεία ενάντια στους αντιπάλους του, αξιοποιώντας τις κρατικές υπηρεσίες.

Πολλοί από τους ηγέτες του -και ο σημερινός πρωθυπουργός- ήταν στο παρελθόν επαγγελματικά στελέχη του RSS και ακολουθούν την ιδεολογία του Hindutva. Αυτή η οργάνωση ποτέ δεν αποδέχτηκε τις δημοκρατικές και κοσμικές αρχές του Συντάγματος της Ινδίας. Πιστεύει στο αρχαίο «Ινδουιστικό Κείμενο» (Manu Smriti). Αυτό το κείμενο δίνει τις πιο απεχθείς και καταδικαστέες κατευθύνσεις σε βάρος των γυναικών και των καταπιεσμένων καστών.

Οι κομμουνιστές πολιτικά και ιδεολογικά αποτελούν έναν από τους κύριους στόχους της επίθεσης που εξαπολύεται από την κυβέρνηση και το RSS. Υπάρχουν σήμερα δυο κρατιδιακές κυβερνήσεις που ελέγχονται από το ΚΚΙ(Μ) (σε Κεράλα και Τριπούρα). Αυτές οι κυβερνήσεις, πάρα την έλλειψη πόρων, εφαρμόζουν πολιτικές που είναι υπέρ του λάου και ειδικά υπέρ της γυναίκας. Αυτές οι δυο κυβερνήσεις έχουν μπει ιδιαίτερα στο στόχαστρο της κεντρικής κυβέρνησης του BJP.

Οι αγώνες που διεξάγουν οι κομμουνιστές στις σημερινές πολιτικές συνθήκες έχουν στόχο την ήττα της κομμουναλιστικής κυβέρνησης του BJP και των νεοφιλελεύθερων, φιλοεπιχειρηματικών πολιτικών της, των αντιδραστικών κοινωνικών πολιτικών της. Οι γυναίκες συμμετέχουν μαζικά στις δράσεις ενάντια στην κυβέρνηση.

Πρέπει να γίνει ειδική αναφορά στη βία που αντιμετωπίζουν μέλη και φίλοι του ΚΚΙ(Μ) στην επαρχία της Βεγγάλης. Εκεί, μετά από μια καιροσκοπική συμμαχία όλων των αντικομμουνιστικών δυνάμεων, κατάφεραν να ηττηθεί η κρατιδιακή κυβέρνηση υπό την ηγεσία των κομμουνιστών το 2011, ενώ στη συνέχεια εξαπολύθηκε ένα κύμα τρόμου και βίας σε βάρος κομμουνιστών και οπαδών του Κόμματος από ένα περιφερειακό κόμμα, το Κογκρέσο του Τριναμόλ, που αξιοποιεί τους κρατικούς μηχανισμούς και την αστυνομία σε βάρος των κομμουνιστών. Αρκετές κομμουνίστριες έχουν χάσει τη ζωή τους. Γυναίκες έχουν δεχτεί δημόσια απειλές βιασμού, αρκετές φίλες του Κόμματος έχουν υποστεί σεξουαλική βία ως μέσο εκφοβισμού για να εγκαταλείψουν το Κόμμα, σπίτια έχουν καεί και λεηλατηθεί, χιλιάδες έχουν εκτοπιστεί εξαιτίας της κρατικής τρομοκρατίας. Οι κομμουνίστριες στη Βεγγάλη είναι στην πρώτη γραμμή της αντεπίθεσης, στην αντίσταση, αποτελούν παραδείγματα θάρρους και αφοσίωσης που εμπνέουν. Μαζικά κινήματα οργανώνονται ενάντια σε αυτήν την αντιδραστική κυβέρνηση στο κρατίδιο υπό την ηγεσία του Τριναμόλ. Είναι ειρωνικό ότι ο ηγέτης αυτού του βίαιου αντικομμουνιστικού αντικοινωνικού κόμματος είναι γυναίκα.

Β.3. Τρεις πλευρές της υποταγής των γυναικών

Παίρνοντας υπόψη το στάδιο της επανάστασης -δηλαδή το λαϊκό δημοκρατικό στάδιο- και συνεπώς την ανάγκη να προσεγγίσουμε γυναίκες από αυτές τις τάξεις που είναι σύμμαχοι της εργατικής τάξης για την επαναστατική αλλαγή, το ΚΚΙ(Μ) έχει αναπτύξει μια ευρύτερη αντίληψη για το πώς χτίζεται η ενότητα των γυναικών για τη λαϊκή δημοκρατική επανάσταση.

Οι γυναίκες δεν είναι μια ομογενής ομάδα. Η υποταγή των γυναικών από το κράτος που ηγείται η μεγάλη αστική τάξη και οι πολιτικές που ακολούθησαν διαδοχικές κυβερνήσεις εκπροσωπώντας τα συμφέροντα των αρχουσών τάξεων, διακρίνονται σε τρία διαφορετικά επίπεδα: 1) Η ταξική εκμετάλλευση των γυναικών που ανήκουν στην εργατική τάξη και στη φτωχή αγροτιά· 2) οι διακρίσεις σε βάρος της γυναίκας σε σχέση με τα δικαιώματά της ως πολίτη· 3) η καταπίεση της γυναίκας ως γυναίκα. Σε αυτήν την ανάλυση και στην πράξη οι κομμουνίστριες δίνουν ιδιαίτερο βάρος στην οργάνωση και στην κινητοποίηση νέων εργατριών και νέων γυναικών γενικά.

Γυναίκες και τάξη: Ως εργαζόμενες

Ως κομμουνιστές η κύρια ανησυχία μας είναι για τη θέση της γυναίκας εργαζόμενης στην αστική και αγροτική Ινδία και για τους αγώνες για τα δικαιώματά τους. Η δουλειά των κομμουνιστών κυρίως εστιάζει σε αυτά τα τμήματα των γυναικών.

Μια γυναίκα από την εργατική τάξη υπόκειται σε διπλή εκμετάλλευση, αντιμετωπίζοντας την ταξική εκμετάλλευση μαζί με τη φυλετική καταπίεση. Η ταξική εκμετάλλευση εντείνεται λόγω του φύλου της και είναι πιο ευάλωτη στην καταπίεση λόγω φύλου επειδή είναι φτωχή. Επιπλέον, αν μια εργάτρια ανήκει σε μια από τις χαμηλότερες κάστες, ειδικά αν είναι μέλος της κάστας των «ανέγγιχτων», αντιμετωπίζει την εκμετάλλευση με το τριπλό βάρος της τάξης, του φύλου και της κάστας. Αυτές οι πλευρές για να κατανοηθεί η θέση των εργατριών αλληλοσυνδέονται. Έτσι, όταν οι οργανώσεις της εργατικής τάξης υπό την ηγεσία των κομμουνιστών καταπιάνονται μ’ εργατικά ζητήματα, πρέπει ν’ ασχοληθούν και με τα ειδικά ζητήματα που η εργάτρια αντιμετωπίζει ως γυναίκα, ως εργάτρια και ως μέλος μιας καταπιεσμένης κάστας. Αυτά τα ζητήματα πρέπει ν’ αποτελούν μέρος της κοινής πάλης όλων των εργαζόμενων, αντρών, γυναικών και τρανς και απ’ όλες τις κάστες. Όπως είπε ο σύντροφος ΒΤ Ranadive -ένας από τους πιο επιφανείς κομμουνιστές ηγέτες της χώρας μας- «ο Μαρξ είπε “εργάτες όλων των χωρών, ενωθείτε” και όχι “άντρες εργάτες όλων των χωρών, ενωθείτε”». Και εμείς μπορούμε να προσθέσουμε «ούτε είπε άντρες εργάτες των ανώτερων καστών όλων των χωρών, ενωθείτε».

Οι μισθοί των γυναικών είναι πιο χαμηλοί από αυτούς που παίρνουν οι άντρες, χαμηλότεροι κατά 20-30%. Η ψαλίδα είναι ακόμα πιο μεγάλη για τις εργαζόμενες της κάστας των «ανέγγιχτων» (που αποτελούν το 70% των γυναικών εργαζόμενων στην ύπαιθρο).

Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο σχετικά με τις γυναίκες και την εργασία στην Ινδία σήμερα είναι το γεγονός ότι οι γυναίκες είναι οι πρώτες που πετιούνται έξω από την εργασία, είναι τα πρώτα θύματα της ανεργίας. Η συμμετοχή των γυναικών άνω των 15 χρόνων στην εργασία έχει πέσει από το 43% πριν μια δεκαετία στο 27% σήμερα και αυτό κυρίως οφείλεται στη μεγάλη μείωση εργατριών στην αγροτική παράγωγη. Η οικονομία της Ινδίας σημαδεύεται από σοβαρά προβλήματα στην αγροτική παράγωγη, με θύματα ιδιαίτερα τους αγρότες κατόχους μικρών και μεσαίων κλήρων. Αυτό ασκεί αναπόφευκτη επίδραση στους εργάτες γης, ένας μεγάλος αριθμός των οποίων είναι γυναίκες.

Την ίδια στιγμή, οι adivasi [7] ή φυλές που ζουν σε απομακρυσμένα μέρη στα βουνά που έχουν ορυκτό πλούτο αντιμετωπίζουν το μαζικό εκτοπισμό εξαιτίας των κυβερνητικών πολιτικών, που με ριψοκίνδυνο τρόπο ανοίγουν αυτές τις περιοχές στην εξόρυξη από ξένα και εγχώρια μονοπώλια. Οι γυναίκες των φυλών πλήττονται περισσότερο απ’ όλους.

Οι γυναίκες σπρώχνονται όλο και περισσότερο σε προσωρινή και άτυπη δουλειά με χαμηλούς μισθούς, ανασφάλεια και άσχημες συνθήκες δουλειάς, ευάλωτες σε σεξουαλική παρενόχληση. Περισσότερες γυναίκες σπρώχνονται στην άτυπη εργασία και στη δουλειά στο σπίτι κατ’ αποκοπή με πολύ χαμηλές απολαβές. Το 52% των εργαζόμενων γυναικών είναι αυτοαπασχολούμενες. Μόνο το 8% καταγράφονται επίσημα ως εργαζόμενες. Οι χαμηλοί μισθοί, η πενιχρή κοινωνική ασφάλιση και η παράτυπη εργασία είναι τα κοινά στοιχεία για τις γυναίκες στην αγορά εργασίας. Αυτό αντανακλάται από το γεγονός ότι οι μόνοι δυο κλάδοι που οι γυναίκες έχουν αύξηση συμμετοχής είναι η εξοντωτική εργασία στις κατασκευές και ως οικιακοί βοηθοί. Γύρω στα 5 εκατομμύρια γυναίκες απασχολούνται από την κυβέρνηση σε μεγάλα κυβερνητικά έργα ως εργαζόμενες σε παιδικούς σταθμούς, στις σχολικές καντίνες και στην υγεία. Ούτε καν αναγνωρίζονται ως εργαζόμενες και στερούνται βασικές παροχές και δικαιώματα, δε λαμβάνουν το βασικό μισθό, αλλά ένα επίδομα. Σε μερικές από τις μεγαλύτερες κινητοποιήσεις των εργαζόμενων γυναικών τέθηκαν επικεφαλής οι εργαζόμενες σε αυτό το πλαίσιο διεκδικώντας αναγνώριση ως υπάλληλοι της κυβέρνησης.

Η οικονομική ανεξαρτησία είναι προϋπόθεση για την πρόοδο των γυναικών και σε αυτό το πλαίσιο η αύξηση της ανεργίας στο γυναικείο εργατικό δυναμικό έχει ιδιαίτερη σημασία. Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές έχουν υπονομεύσει την οικονομική θέση των γυναικών. Η υποχώρηση της κυβέρνησης από την εξασφάλιση δικαιωμάτων πρόνοιας και οι περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες πλήττουν σοβαρά τις γυναίκες και πρέπει να ξοδεύουν περισσότερες ώρες σε μη παραγωγική εργασία.

Οι κομμουνίστριες δουλεύουν στις εργαζόμενες σε αστικές και αγροτικές περιοχές σε διάφορα επίπεδα, μέσα από τα συνδικάτα, μέσα από τις οργανώσεις αγροτών και εργατών γης και μέσα από τις γυναικείες οργανώσεις. Σήμερα η κομμουνιστική δουλειά μέσω των μαζικών οργανώσεων και αυτοτελώς ως Κόμμα επιδρά σε περίπου 8 εκατομμύρια εργαζόμενες, συμπεριλαμβανομένων των φτωχών αγροτισσών που δουλεύουν και στη γη τους και ως εργάτριες για ένα μέρος του χρόνου για την επιβίωση της οικογένειας.

Οι γυναίκες ως πολίτες

Η αντίληψη της κομμουνιστικής δουλειάς για τα πολιτικά δικαιώματα των γυναικών στηρίζεται στο γεγονός ότι υπάρχει μια ωμή διάκριση, που, όμως, συχνά αμελείται, σε βάρος των φτωχών γυναικών στη σφαίρα των ισότιμων πολιτικών δικαιωμάτων. Σε ζητήματα σχετικά με το δικαίωμα στη σίτιση, στην παιδεία, στην υγεία, σε προσιτή στέγαση, στο νερό, στην αποχέτευση κλπ. κυρίως οι φτωχές γυναίκες είναι που επηρεάζονται αρνητικά. Τα ζητήματα των πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών ανοίγουν ένα άλλο μέτωπο ενάντια στο κράτος και στις κυβερνητικές πολιτικές, συσπειρώνοντας ευρύτερα τμήματα των φτωχών γυναικών.

Επιπλέον, υπάρχουν πολλά ζητήματα τέτοια που έχουν σημασία και για γυναίκες από τα μεσαία στρώματα. Για παράδειγμα, οι κομμουνίστριες είναι στην πρώτη γραμμή της πάλης για την αύξηση της γυναικείας εκπροσώπησης στους εκλεγμένους θεσμούς, όπως στο κοινοβούλιο και στα επαρχιακά νομοθετικά σώματα. Η Ινδία έχει πλούσια πείρα από την αποτελεσματικότητα του να κρατούνται θέσεις στα σώματα με ποσόστωση για τις γυναίκες. Η Ινδία έχει τρία επίπεδα τοπικής διοίκησης στην ύπαιθρο, που λέγονται panchayats. Το 50% του συνόλου των εδρών προβλέπεται να καταλαμβάνονται από γυναίκες με ειδική ποσόστωση για γυναίκες των καστών και φυλών εντός προγράμματος και σε κάποιες περιοχές για γυναίκες από άλλες καταπιεσμένες κάστες -ο επίσημος όρος που χρησιμοποιείται γι’ αυτές είναι «άλλες καθυστερημένες κάστες». Αν και υπήρχε ισχυρή αντίσταση στις ποσοστώσεις για τις γυναίκες, η πείρα δυο δεκαετιών δείχνει ότι ήταν κατά κύριο λόγο είναι ένα θετικό βήμα μπροστά για τις γυναίκες. Οι γυναίκες έχουν σπάσει πολλά κοινωνικά εμπόδια στα ορθόδοξα και συντηρητικά προπύργια της αγροτικής Ινδίας και έχουν χαράξει μια θέση για εκείνες από τα κάτω στους θεσμούς της δημόσιας ζωής. Στην Ινδία πλέον περίπου 1,5 εκατομμύρια γυναίκες είναι εκλεγμένες σε θεσμούς των panchayat. Ισχύει ότι γυναίκες όλων των τάξεων, ακόμα και γυναίκες από την αγροτική ελίτ, απολαμβάνουν τα οφέλη τέτοιων ποσοστώσεων. Όμως, σε μια χώρα που ισχυρές φεουδαρχικές προκαταλήψεις ακόμα επηρεάζουν τη δημόσια ζωή, όπου η παρουσία των γυναικών δεν έχει κοινωνική αποδοχή, οι ποσοστώσεις και η ενθουσιώδης συμμετοχή γυναικών στην πολιτική διαδικασία αποτελεί ευπρόσδεκτη κοινωνική πρόοδο. Σήμερα γίνονται μεγάλες κινητοποιήσεις γυναικών για ν’ αυξηθεί η ποσόστωση στο κοινοβούλιο και στα επαρχιακά νομοθετικά σώματα στο 1/3 των εδρών. Σήμερα στην Ινδία μόνο το 12% των εδρών στο κοινοβούλιο καταλαμβάνονται από γυναίκες και μόνο το 9% στα επαρχιακά νομοθετικά σώματα.

Ένα άλλο σημαντικό μέτωπο πάλης είναι οι αγώνες των φοιτητριών για ισότιμα δικαιώματα στην παιδεία, σε υποτροφίες, σε ξενώνες κλπ. Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές έχουν μειώσει τις δαπάνες για τη δημόσια παιδεία. Η Ινδία δίνει μόνο το 4-5% του ΑΕΠ της για τη παιδεία. Οι κυβερνήσεις δίνουν προνόμια σε ιδιωτικούς εκπαιδευτικούς οργανισμούς από τους παιδικούς σταθμούς μέχρι και την ανωτάτη εκπαίδευση, μετατρέπουν την παιδεία σε μια πολύ κερδοφόρα βιομηχανία. Τη στιγμή που ο αλφαβητισμός είναι σε χαμηλό επίπεδο -στις γυναίκες 64% σ’ εθνικό επίπεδο (80% για άντρες) και για τους ενηλίκους στην κατηγορία ηλικιών 15+ είναι 59% για τις γυναίκες και 78% για τους άντρες. Με τις περικοπές στις δαπάνες για την παιδεία και για την εκπαίδευση των ενηλίκων η κατάσταση είναι αρκετά δυσοίωνη. Ο αλφαβητισμός των γυναικών που ανήκουν στην κάστα των «ανέγγιχτων» ή στις φυλές είναι ακόμα πιο χαμηλός.

Οι κομμουνιστές δουλεύουν στις γυναίκες σε πολλά φόρουμ, σε ομάδες πολιτών στις γειτονιές, στις οργανώσεις συνταξιούχων, στις ομάδες γυναικών στο κοινοβούλιο και στα επαρχιακά νομοθετικά σώματα, στους φοιτητικούς συλλόγους και έχουν θετική πείρα από την απεύθυνση σ’ ευρύτερα τμήματα του γυναικείου πληθυσμού. Η αυξανόμενη συμμετοχή των γυναικών στους αγώνες για ίσα πολιτικά δικαιώματα τεκμηριώνει τη σημασία αυτής της ανάλυσης.

Η κάστα ως εργαλείο για την υποταγή των γυναικών

Το σύστημα των καστών, όπως τα σιδερένια κάγκελα μιας φυλακής, αποτελεί ένα ανθεκτικό πλαίσιο ενάντια σε οποιαδήποτε αλλαγή στη θέση της γυναίκας, ενώ το ίδιο αυτό το σύστημα αποτελεί και ένα σημαντικό εργαλείο στη διαμόρφωση της υποδεέστερης θέσης της γυναίκας. Ο πιο σημαντικός και αναφαίρετος όρος του συστήματος των καστών είναι ότι εγκαθιδρύει ένα σύστημα ιεραρχιών μεταξύ των διαφόρων καστών, στις οποίες οι γυναίκες εξ ορισμού καταλαμβάνουν την κατώτερη θέση μέσα στην κάθε κάστα. Οι προϋποθέσεις «καθαρότητας αίματος», όπως αποκαλούνται, που είναι εγγενείς στις ιεραρχίες που επιβάλλονται από τους άντρες των ανώτερων καστών, διαμορφώνουν έναν αυστηρό κώδικα συμπεριφοράς για τις γυναίκες στη βάση του ελέγχου της σεξουαλικότητας της γυναίκας. Υποβίβασε με δραστικό τρόπο τη θέση των γυναικών μέσα στις ανώτερες κάστες και στη συνέχεια συνειδητά ακολουθήθηκε από τις χαμηλότερες κάστες της κοινωνίας. Είναι, επίσης, αλήθεια ότι η ισχύς των δομών των καστών που υποτάσσουν τις γυναίκες μεγαλώνουν όσο πιο κοντά βρίσκεται η συγκεκριμένη κάστα με το υψηλότερο σημείο της ιεραρχίας, αν και για διάφορους λόγους επίσης και στις κατώτερες κάστες οι πιο δημοκρατικές σχέσεις διαβρώνονται.

Το δικαίωμα της επιλογής συντρόφου που καθορίζεται από τα όρια των καστών έχει ως αποτέλεσμα τις «δολοφονίες τιμής», που γίνονται υπό την αιγίδα των συμβουλίων των καστών (panchayat). Σε συγκρούσεις μεταξύ καστών οι γυναίκες των κατώτερων καστών αποτελούν ιδιαίτερους στόχους ταπείνωσης και βίας από τις κυρίαρχες κάστες. Πρόκειται γι’ άμεση επίθεση εναντίον του ελάχιστου ανθρώπινου δικαιώματος ελεύθερης επιλογής ερωτικού συντρόφου. Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι μεταξύ των πολιτικών κομμάτων μόνο το ΚΚΙ(Μ) έχει ξεκάθαρη θέση ενάντια σε τέτοια εγκλήματα τιμής και ενάντια σ’ εκείνους τους θεσμούς που βασίζονται στις κάστες που προωθούν και πατρονάρουν τέτοιου είδους εγκλήματα. Πολλές κομμουνίστριες που έχουν παλέψει ενάντια σε τέτοιες εντολές στη βάση της κάστας έχουν αντιμετωπίσει απειλές και εκφοβισμούς.

Οι γυναίκες της κάστας των «ανέγγιχτων» αντιμετωπίζουν το κύριο βάρος της καταπίεσης από τις ανώτερες τάξεις, από άντρες και γυναίκες. Δεν αποτελούν εκείνες μόνο αντικείμενα σεξουαλικής εκμετάλλευσης από άντρες των ανώτερων καστών, αλλά επίσης πηγή δωρεάν ή πάμφθηνης εργασίας για τις άρχουσες τάξεις. Το σύστημα των καστών, όπως και με την καταπίεση με βάση το φύλο, νομιμοποιεί τη φτηνή/δωρεάν εργασία των «ανέγγιχτων». Οι γυναίκες της κάστας των «ανέγγιχτων» βαρύνονται με τρεις ανισοτιμίες -χάρη της τάξης που ανήκουν καθώς οι περισσότερες ανήκουν στις εκμεταλλευόμενες τάξεις, της κάστας τους και του φύλου τους. Στο πλαίσιο της ινδικής κοινωνίας η χειραφέτηση της γυναίκας συνδέεται με το ξερίζωμα τόσο της ιδεολογικής όσο και της υλικής βάσης των δομών των καστών, με τη διάλυση του συστήματος των καστών.

Οι αγώνες για τη δημοκρατία και την κοσμικότητα

Η πάλη για τη δημοκρατία και τα δημοκρατικά δικαιώματα αποκτά περισσότερη σημασία στη σημερινή πολιτική κατάσταση στην Ινδία. Μια από τις πιο μεγάλες προκλήσεις είναι η επίθεση στις κοσμικές αρχές και σε γυναίκες από τη μουσουλμανική κοινότητα και άλλες μειονότητες. Σκληροί νομοί έχουν ψηφιστεί που ποινικοποιούν την κατανάλωση μοσχαριού και τη σφαγή αγελάδων, με ποινές μέχρι ισόβια φυλάκιση σε κάποιες περιοχές της Ινδίας. Σε 8 περιοχές υπάρχουν αυστηροί κανονισμοί για την αλλαγή θρησκεύματος στο επιθυμητό, ιδιαίτερα η αλλαγή θρησκείας προς το χριστιανισμό. Οι γυναίκες διαχωρίζονται στο όνομα της θρησκείας. Βλέπουμε μια επιστροφή στην Ινδία σκοταδιστικών τελετών και πρακτικών και δεισιδαιμονιών σε πολλές περιοχές με τη στήριξη του κράτους. Αυτό επιδρά έντονα στις γυναίκες των διάφορων κοινοτήτων. Σε μια χώρα που θεωρείται βαθιά επηρεασμένη από τη θρησκεία, ο πολλαπλασιασμός ηγετών αιρέσεων με πολλούς οπαδούς στις εργαζόμενες μάζες αποτελεί μεγάλη πρόκληση για τη δουλειά των κομμουνιστών.

Σε μια τέτοια κατάσταση ο συνδυασμός της ταξικής πάλης ενάντια στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές μαζί με την πάλη για κοσμικές και δημοκρατικές αρχές αποτελεί το κλειδί για να οικοδομηθεί η λαϊκή ενότητα και η ενότητα των γυναικών ενάντια σε τέτοιες προσπάθειες. Χωρίς την οικοδόμηση ενότητας σε ζητήματα που αφορούν τους βασικούς όρους ζωής και το δικαίωμα των γυναικών στη ζωή που αντιμετωπίζει η μάζα των γυναικών, δεν μπορεί να ηττηθεί η πολιτική διχόνοιας του τωρινού καθεστώτος.

Οι γυναίκες ως γυναίκες

Στις καπιταλιστικές κοινωνίες υπάρχουν ζητήματα που επηρεάζουν τις γυναίκες όλων των τάξεων και παρέχουν πεδίο για μια πλατύτερη παρέμβαση. Ένα από αυτά τα ζητήματα είναι η αυξανόμενη σεξουαλική βία. Υπάρχει οργή μέσα στις γυναικείες μάζες ενάντια στη σεξουαλική βία κατά των γυναικών. Οι φτωχές γυναίκες, οι γυναίκες της κάστας των «ανέγγιχτων», οι εργαζόμενες γυναίκες αποτελούν το πιο ευάλωτο κομμάτι των γυναικών σε σεξουαλικές επιθέσεις που σχετίζονται με την ταξική θέση και την κάστα. Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές και η αγοραία κουλτούρα που ενισχύουν τις πατριαρχικές πρακτικές έχουν οδηγήσει σε μια τεράστια αύξηση των σεξουαλικών επιθέσεων. Στην Ινδία έχουν λάβει χώρα μερικές από τις μαζικότερες γυναικείες κινητοποιήσεις, οι οποίες είχαν και πολιτικό αντίκτυπο στα ζητήματα που έχουν να κάνουν με τη βία κατά των γυναικών, ενάντια στους αυξανόμενους αριθμούς των σεξουαλικών επιθέσεων, με περίπου 35.000 καταγεγραμμένες υποθέσεις βιασμού από την αστυνομία το 2015.

Η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί άλλο πεδίο παρέμβασης. Οι συντηρητικές δυνάμεις έχουν αντιδράσει έντονα ενάντια στη δυναμική στάση γυναικών που βρίσκονταν σε βίαιους γάμους ενάντια στη βία. Οι κυρίαρχες επικρατούσες κουλτούρες που προωθούνται από αυτούς που έχουν την εξουσία προβάλουν την ιδανική ινδουιστική οικογένεια, όπου το καθήκον της γυναίκας είναι να προσαρμόζεται σε αυτά τα βίαια περιστατικά, ν’ ανατρέφει τα παιδιά σύμφωνα με τις παραδόσεις που καθορίζονται από τα θρησκευτικά κείμενα, τα οποία υποτάσσουν τα κορίτσια και τις γυναίκες σε αυστηρούς κανόνες και ούτω καθεξής.

Μεταξύ όλων των γνωστών περιπτώσεων εγκλημάτων εναντίον γυναικών, οι βιασμοί αποτελούν το 10% των καταγεγραμμένων υποθέσεων, ενώ οι περιπτώσεις «βίας κατά συζύγων» αποτελούν το 35%.

Οι κομμουνιστές έχουν πάρει πολύ ενεργά μέρος στους αγώνες ενάντια στη βία κατά των γυναικών. Στο πολιτικό κλίμα που επικρατεί, οι γυναίκες γενικά αντιλαμβάνονται τους κομμουνιστές ως αφοσιωμένους υποστηρικτές των δικαιωμάτων των γυναικών και των αγώνων για δικαιοσύνη.

Β.4. Εναλλακτικές πολιτικές μέσω των Κρατιδιακών Κυβερνήσεων που ελέγχουν οι κομμουνιστές

Πέρα από γενικούς αγώνες, καμπάνιες και παρεμβάσεις, το Κόμμα έχει αποτελεσματικά αξιοποιήσει το ότι ήταν επικεφαλής σε κρατιδιακές κυβερνήσεις για να θεσπίσει πολιτικές που ενισχύουν το στάτους των γυναικών, σε αντίθεση με τις πολιτικές ενάντια στις γυναίκες που ακολουθούνται από την κεντρική κυβέρνηση. Προς στιγμή, οι κομμουνιστές ηγούνται των κυβερνήσεων σε δυο κρατίδια (επαρχίες), την Κεράλα και την Τριπούρα. Στο παρελθόν οι κομμουνιστές είχαν εκλεγεί για έξι συνεχόμενες θητείες στη Δυτική Βεγγάλη και βρίσκονταν στην κυβέρνηση μέχρι το 2011. Οι πολιτικές που ακολουθήθηκαν περιλαμβάνουν σχεδιασμό κοινωνικής πολιτικής για τις γυναίκες, περισσότερες παρεμβάσεις για την κατανομή κονδυλίων, προστασία της απασχόλησης ενάντια στις ιδιωτικοποιήσεις, πρωτοβουλίες για τη δημιουργία γυναικείων συνεταιρισμών για τη βελτίωση του βιοπορισμού τους. Ιδιαίτερα η κατανομή κονδυλίων και τα προγράμματα για τις γυναίκες της κάστας των «ανέγγιχτων» και των φυλών, που περιλαμβάνουν τη διανομή γης σε οικογένειες ακτημόνων, αποτελεί σημαντικό πρόγραμμα. Νωρίτερα, η κυβέρνηση υπό την ηγεσία των κομμουνιστών στη Δυτική Βεγγάλη υποστήριξε τους έντονους αγώνες για τη γη όπου ηγούνταν οι κομμουνιστές και θέσπισε το πιο ριζοσπαστικό πρόγραμμα αναδιανομής γης στη χώρα, που περιλάμβανε την απόδοση ομαδικών τίτλων ιδιοκτησίας σε γυναίκες, καθώς και σε οικογένειες με γυναίκες επικεφαλής.

Οι κομμουνιστές στη Βουλή, άντρες και γυναίκες βουλευτές, καθώς και όσοι έχουν εκλεγεί στα επαρχιακά νομοθετικά σώματα έχουν, επίσης, παίξει σημαντικό ρόλο στην προώθηση των αιτημάτων των γυναικείων κινημάτων σε κοινοβουλευτικό επίπεδο.

Γενικά, έχουμε προσπαθήσει να συνδέσουμε την επικέντρωσή μας στους μαζικούς αγώνες του εργαζόμενου λαού με τη δουλειά μας στο κοινοβουλευτικό επίπεδο. Συνεχίζουμε να επικεντρώνουμε στην ανάπτυξη μαζικών αγώνων και στην οικοδόμηση της ανεξάρτητης βάσης του Κόμματος μέσα στις γυναίκες.

Κεφάλαιο Γ'. Γ.1. Ο ρόλος του ΚΚΙ(Μ)

Η ιστορία του Κόμματος είναι στενά συνδεδεμένη με τις πρωτοβουλίες που έχει πάρει το Κόμμα σε διαφορετικές στιγμές για να κινητοποιήσει και να παλέψει υπέρ των γυναικών ως μέρος της ευρύτερης πάλης ενάντια στον καπιταλισμό. Επιπρόσθετα, το Κόμμα έχει παίξει σημαντικό ρόλο στα κινήματα κοινωνικών μεταρρυθμίσεων, αμφισβητώντας τις οπισθοδρομικές πρακτικές που εφαρμόζονται στο όνομα της παράδοσης και της κουλτούρας. Οι κομμουνίστριες κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα έπαιξαν τον πιο ηρωικό ρόλο παλεύοντας ενάντια στους Βρετανούς αποικιοκράτες εξουσιαστές και την ίδια στιγμή κινητοποιώντας τα φτωχότερα στρώματα των γυναικών για τα δικαιώματά τους και για το σοσιαλισμό. Οι ιδρυτές και ηγέτες του Κόμματος ήταν εκείνοι που, τόσο στη θεωρητική τους δουλειά όσο και στη δράση τους, στάθηκαν υπέρμαχοι των δικαιωμάτων των γυναικών. Αυτή τους η ακούραστη και διαρκής δουλειά, που καθοδηγείται από το όραμα της χειραφέτησης, έφερε εκατομμύρια γυναικών να συμμετάσχουν στα κινήματα που ηγούνται οι κομμουνιστές.

Το ΚΚΙ(Μ) αντιλαμβάνεται το καθήκον της κινητοποίησης μαζών γυναικών ως στρατηγικό καθήκον.

Το κομματικό ντοκουμέντο του 2005 το θέτει ως εξής: «Η αναγνώριση και η εξάλειψη των αδυναμιών που εμποδίζουν αυτήν την κινητοποίηση είναι αναγκαίες για την υλοποίηση των στόχων της λαϊκής δημοκρατικής επανάστασης. Το ΚΚΙ(Μ) έχει πλατιά αναγνωρίσει τρεις βασικές πλευρές που πρέπει να δώσει προσοχή για να βελτιωθεί η δουλειά μας στις γυναίκες: 1) Κινητοποίηση από το Κόμμα και από άλλες μαζικές οργανώσεις για ζητήματα που απασχολούν τις γυναίκες. 2) Περισσότερες προσπάθειες για να οργανώσουμε γυναίκες στο Κόμμα και ν’ αυξήσουμε τις ευθύνες τους, την παρέμβαση και την κινητοποίηση των γυναικών στις μαζικές οργανώσεις που καθοδηγεί το Κόμμα. 3) Εξάλειψη των λανθασμένων τάσεων μέσα στο Κόμμα σχετικά με τα ζητήματα των γυναικών.»

Γ.2. Επεκτείνοντας την κομματική κινητοποίηση για τα ζητήματα των γυναικών

Υπάρχει μια μεγάλη αύξηση στη συμμετοχή γυναικών στους ταξικούς αγώνες, όπως επίσης και στις κινητοποιήσεις για δημοκρατικά ζητήματα. Είναι αναγκαίο για το Κόμμα να δώσει ιδιαίτερη προσοχή σε αυτήν τη συμμετοχή των γυναικών και να δει πώς μπορεί να ενισχυθεί. Εφόσον οι γυναίκες αντιμετωπίζουν διαφορετικά επίπεδα εκμετάλλευσης και καταπίεσης, είναι αναγκαίο για το Κόμμα να σηκώσει άμεσα τα ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στην κομματική του πλατφόρμα πάλης. Την ίδια στιγμή οι μαζικές οργανώσεις στις οποίες δουλεύουν τα κομματικά μέλη πρέπει να σηκώνουν τα ιδιαίτερα ζητήματα που απασχολούν τις γυναίκες της κοινωνικής ομάδας που κινητοποιούν, όπως επίσης και γενικότερα ζητήματα που απασχολούν τις γυναίκες.

Ενώ ωθούσε τους κομμουνιστές να αντιληφτούν τη σημασία της δουλειάς στις γυναίκες και να σηκώνουν τα ζητήματα που τις αφορούν, ο Λένιν έγραφε: «Η κινητοποίησή τους (σ.τ.μ.: Των γυναικείων μαζών) πραγματοποιούμενη με ξεκάθαρη κατανόηση των αρχών, πάνω σε γερή οργανωτική βάση, αποτελεί ζήτημα ζωής και νίκης του Κομμουνιστικού Κόμματος ... (Πολλοί) δεν καταλαβαίνουν πως η ανάπτυξη ενός τέτοιου μαζικού κινήματος και η καθοδήγησή του αποτελεί σπουδαιότατο μέρος της όλης κομματικής δράσης και μάλιστα το ήμισυ της γενικής κομματικής δουλειάς ... Θεωρούν ως κάτι το δευτερεύον, ως δουλειά που αφορά μόνο τις κομμουνίστριες, τη διαφώτιση και προπαγάνδα μέσα στις γυναικείες μάζες, την αφύπνιση και επαναστατικοποίησή τους... Αυτό είναι εσφαλμένο, ριζικά εσφαλμένο! ... Πρόκειται για ... ισοτιμία των γυναικών από την ανάποδη.» Το γυναικείο ζήτημα είναι ένα πολιτικό ζήτημα που πρέπει ν’ απασχολεί ολόκληρο το Κόμμα.

Η κύρια δουλειά του Κόμματος είναι μεταξύ των βασικών τάξεων και το Κόμμα δίνει προτεραιότητα στην οργάνωση των φτωχών εκμεταλλευόμενων τμημάτων της κοινωνίας μας. Είναι αναγκαίο, ενώ σηκώνουμε τα ταξικά ζητήματα των γυναικών αυτών των τμημάτων, το Κόμμα και οι μαζικές οργανώσεις υπό την ηγεσία του ν’ αναγνωρίζουν και ν’ απαντούν στα ζητήματα καταπίεσης με βάση το φύλο. Με άλλα λόγια, σε όλα τα προβλήματα που προκαλούνται από το διπλό βάρος που αυτό το τμήμα των γυναικών σηκώνει. Την ίδια στιγμή, είναι αναγκαίο να σηκώνουμε τα ζητήματα κοινωνικής καταπίεσης των διαφορετικών τμημάτων των γυναικών. Οι ηγέτες του Κόμματος πρέπει να τίθενται επικεφαλής εκστρατειών ενάντια στην κοινωνική καταπίεση των γυναικών, να θίγουν αυτά τα ζητήματα ενώ μιλούν σε κεντρικές πολιτικές εκδηλώσεις και δημόσιες συγκεντρώσεις και να μη θεωρούν αυτό το θέμα ως «μη πολιτικό» ή να αισθάνονται ότι τέτοια ζητήματα πρέπει να τα αναλαμβάνουν μόνο οι γυναίκες.

Γ.3. Οι γυναίκες στο Κόμμα

Στην παρούσα στιγμή το ΚΚΙ(Μ) έχει γύρω στα 1,1 εκατομμύρια μέλη, εκ των οποίων το 16% ή περισσότερα από 150.000 μέλη του είναι γυναίκες. Στην Ολομέλεια της ΚΕ για οργανωτικά ζητήματα, που πραγματοποιήθηκε το Δεκέμβρη του 2015, πάρθηκε απόφαση να ενθαρρύνουμε περισσότερες γυναίκες που συμμετέχουν στο μαζικό κίνημα να γίνουν μέλη του Κόμματος. Ο στόχος για να φτάσουμε στο 25% έχει τεθεί προς κατάκτηση για τα επόμενα δυο χρόνια.

Σε σχέση με τον αριθμό των γυναικών μελών Κομματικών Επιτροπών σε διάφορες βαθμίδες, το Κόμμα έχει δώσει κατευθυντήριες γραμμές έτσι ώστε να καταπολεμηθεί συνειδητά η διάκριση στη σύνθεση των μελών στις διάφορες επιτροπές. Υπάρχει αύξηση των γυναικών στα όργανα λήψης αποφάσεων του Κόμματος, ξεκινώντας από τις Τοπικές Επιτροπές ως την Κεντρική Επιτροπή και το Πολιτικό Γραφείο, αν και χρειάζεται γρηγορότερη βελτίωση.

Γ.4. Κομμουνιστές και διορθωτικά μέτρα

Το Κόμμα έχει, επίσης, διεξάγει διορθωτικές κινήσεις μέσα στο Κόμμα σε όλα τα επίπεδα για να εξαλείψει τις αστικές αξίες και άλλες συχνές πατερναλιστικές και πατροναριστικές συμπεριφορές προς τις γυναίκες. Οι κομμουνιστές πρέπει να δίνουν το παράδειγμα με τη δική τους στάση και συμπεριφορά. Γράφοντας σχετικά με την ανάγκη για μεταρρύθμιση εντός του Μπολσεβίκικου Κόμματος, ο Λένιν σημείωνε: «Τι αποτελεί τη βάση της εσφαλμένης θέσης των τμημάτων μας κατά χώρες (δεμιλώ για τη Σοβιετική Ρωσία); Σε τελευταία ανάλυση, τίποτ’ άλλο παρά η υποτίμηση της γυναίκας και της δουλειάς της. Έτσι ακριβώς είναι!»

Ενώ λαμβάνουμε υπόψη το επίπεδο κοινωνικής συνείδησης στην κοινωνία που ζούμε και παλεύουμε, είναι σημαντικό για τους κομμουνιστές να μη συμβιβάζονται με τάσεις κοινωνικού συντηρητισμού που εμποδίζουν την αυξημένη συμμετοχή των γυναικών στη δημόσια ζωή σε ισοτιμία με τους άντρες. Οι οικογένειες κομμουνιστών θα πρέπει ν’ αποθαρρύνουν τη συμμόρφωση στους στερεοτυπικούς ρόλους που προβλέπονται για τις γυναίκες, ιδιαίτερα για τις νιόπαντρες γυναίκες, για τη μαντίλα, για την purdah [8], για την ανάληψη των βασικών ευθυνών του νοικοκυριού κ.ά. ή για τη διάκριση μεταξύ αρσενικών και θηλυκών παιδιών. Τα κομματικά μέλη πρέπει να γίνονται παράδειγμα για τη συμπεριφορά τους μέσα στα σπίτια τους. Πρέπει να υπάρχει συνειδητή προσπάθεια να θέτουν πρότυπα κομμουνιστικού ήθους και ηθικής στις σχέσεις μέσα στην οικογένεια.

Τα κομματικά μέλη -και ιδιαίτερα οι ηγέτες- πρέπει να ενθαρρύνουν τις γυναίκες μέλη της οικογένειάς τους να είναι πολιτικά ενεργές με οποιονδήποτε τρόπο τους ταιριάζει. Δεν είναι σωστό, όπως συμβαίνει μερικές φορές, που κομματικά μέλη αποθαρρύνουν τις συζύγους τους από το να παίρνουν μέρος στην πολιτική δουλειά με τη δικαιολογία ότι «τουλάχιστον ένας από τους δυο πρέπει να μένει στο σπίτι».

Οι κομμουνιστές πρέπει να εφαρμόζουν τις δημοκρατικές πρακτικές, όπως τη δήλωση του γάμου μέσα στις οικογένειές τους, την ισότιμη μεταχείριση των θηλυκών και αρσενικών παιδιών τους, ν’ απέχουν από δοξασίες και θρησκευτικές τελετές, πολλές εκ των οποίων παρουσιάζουν προκατάληψη ενάντια στη γυναίκα και υπέρ του συστήματος των καστών. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα ενεργών συντρόφων στο Κόμμα που αποφάσισαν να παντρευτούν από δική τους θέληση. Σε μερικές περιπτώσεις αυτός ο γάμος στη συνέχεια γίνεται εμπόδιο στην εξέλιξη της συζύγου, επειδή μετά από το γάμο της ζητείται να παίξει το ρόλο της νοικοκυράς και να εγκαταλείψει την πολιτική της ζωή. Εάν δεν παρέμβει το Κόμμα, τότε, εκτός από την αρνητική επίδραση στη γυναίκα, το Κόμμα χάνει και ένα ταλαντούχο και αφοσιωμένο στέλεχος.

Το Κόμμα πρέπει να κάνει συνειδητή προσπάθεια να ξεριζώσει τις ξένες πατριαρχικές αντιλήψεις για τις γυναίκες και το ρόλο των γυναικών στην οικογένεια και στη δημόσια ζωή. Το να θέτουμε παραδείγματα στην προσωπική ζωή, επίσης, θα παρέχει τεράστια βοήθεια στην υλοποίηση του πολιτικού καθήκοντος της κινητοποίησης ευρύτερων τμημάτων γυναικών.

Συμπέρασμα

Το Πρόγραμμα του ΚΚΙ(Μ) δηλώνει ότι, για την ολοκληρωτική και διεξοδική ικανοποίηση των βασικών καθηκόντων της ινδικής επανάστασης, στο παρόν στάδιο είναι αναγκαίο ν’ αντικατασταθεί το σημερινό κράτος της αστικής τάξης και των γαιοκτημόνων, του οποίου ηγείται η μεγάλη αστική τάξη, από ένα κράτος της Λαϊκής Δημοκρατίας υπό την ηγεσία της εργατικής τάξης. Η φύση της επανάστασής μας στο παρόν στάδιο είναι στην ουσία της αντιφεουδαρχική, αντιιμπεριαλιστική, αντιμονοπωλιακή και δημοκρατική. Αυτό το στάδιο της ινδικής επανάστασης απαιτεί την κινητοποίηση και τη συμμετοχή όλων εκείνων των καταπιεζόμενων και εκμεταλλευομένων τμημάτων. Μεταξύ αυτών βρίσκεται η πλειοψηφία του γυναικείου πληθυσμού ως εργάτριες, ως γυναίκες και ως πολίτες. Κατά τη διάρκεια του ιστορικού ρου, σε κάθε στιγμή όπου οι μάζες κινήθηκαν για να εξολοθρεύσουν και να εξαλείψουν τα συστήματα που τις καταπίεζαν, οι γυναίκες συμμετείχαν ισότιμα στο επαναστατικό κίνημα για την αλλαγή. Όπως έλεγε ο Λένιν: «Κανένα κίνημα των καταπιεσμένων δε θα επιτύχει εάν δεν έχει στις τάξεις του την πλατιά μάζα των καταπιεζόμενων γυναικών.» Και ξανά: «Το προλεταριάτο δεν μπορεί να επιτύχει την ολοκληρωτική του ελευθερία μέχρι να κερδίσει την ολοκληρωτική ελευθερία για τις γυναίκες.»

Είναι καθήκον όλων των κομμουνιστών, αντρών και γυναικών, ν’ αντισταθούν ενωμένοι στην πολύπλευρη επίθεση κατά των δικαιωμάτων των γυναικών, να βοηθήσουν στην πάλη για τη γυναικεία χειραφέτηση και να τραβήξουν και ν’ αναπτύξουν τα πιο προωθημένα τμήματα των γυναικών στο Κόμμα, με ισότιμη θέση και ευθύνες.


[1] Αυτολεξεί ινδουιστικό έθνος (σ.τ.μ.).

[2] Οι «ανέγγιχτοι» (ινδ. dalit-ντάλιτ, «τσακισμένος», «καταπιεσμένος») αποτελούν την πιο χαμηλή κλάση του συστήματος των καστών. Στην ινδουιστική θρησκεία θεωρούνται μιαροί, ως εκ τούτου ο συγχρωτισμός, η οποιαδήποτε επαφή τους με τις άλλες κάστες απαγορεύεται (σ.τ.μ.).

[3] Κόμμα του Ινδικού Λαού.

[4] Η πολιτική με βάση τη θρησκευτική κοινότητα.

[5] Εθνική Πατριωτική Οργάνωση Εθελοντών.

[6] Ινδικότητα, όρος που περιγράφει τον ινδικό εθνικισμό. Χρησιμοποιείται παράλληλα με τον όρο Hindu Rashtra, ινδουιστικό έθνος (σ.τ.μ.).

[7] Adivasi -κυριολεκτικά «ιθαγενείς». Αναφέρεται στις κοινότητες των φυλών που μένουν σε απομακρυσμένες περιοχές (σ.τ.μ.).

[8] Κάλυψη της γυναικείας μορφής και του σώματος με μακριά υφάσματα, αντίστοιχο της μπούργκας στο Ισλάμ (σ.τ.μ.).