Αγαπητέ αναγνώστη.
Το 14ο τεύχος της Διεθνούς Κομμουνιστικής Επιθεώρησης (ΔΚΕ), που έχεις στα χέρια σου, είναι αφιερωμένο στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Από πού ξεκίνησε, πάνω σε ποιες αρχές και με τι στόχους συγκροτείται το ΚΚ; Ποιες ιστορικές εμπειρίες, θετικές και αρνητικές, έχει συγκεντρώσει το ΚΚ; Πώς πρέπει να είναι ένα ΚΚ στις σημερινές σύγχρονες συνθήκες; Τι προκλήσεις αντιμετωπίζει σήμερα το ΚΚ; Σε αυτά και άλλα ερωτήματα μπορεί να βρει απαντήσεις ο αναγνώστης στα άρθρα του τεύχους.
Και εδώ πρέπει να σημειώσουμε πως, παρά τις διαφορετικές συνθήκες στις οποίες δρούνε τα ΚΚ που συμμετέχουν στη ΔΚΕ, κοινή είναι η αντίληψή τους πως το Κομμουνιστικό Κόμμα έχει την απαρχή του στις θεωρητικές και πολιτικές προσεγγίσεις του Β. Ι. Λένιν, στο Κόμμα των Μπολσεβίκων, στη Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση, στην Κομμουνιστική Διεθνή. Όπως σημειώνεται στο άρθρο του Κομμουνιστικού Κόμματος Τουρκίας –που πραγματεύεται την ιστορική εξέλιξη του ΚΚ από την Ένωση των Κομμουνιστών, της οποίας το πρόγραμμα συντάχτηκε από τους Μαρξ και Ένγκελς το 1848, έως τις μέρες μας– «η Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 δημιούργησε ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά επιτεύγματα: Το Κομμουνιστικό Κόμμα». Σημειώνοντας τη σημασία του λενινιστικού έργου, αναφέρεται πως: «Το Τι να κάνουμε; του Λένιν είναι έργο που πηγαίνει πέρα από τα απλά ζητήματα της πρακτικής πάλης. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ένα από τα πιο βαριά θεωρητικά βιβλία του συγγραφέα. Στο Τι να κάνουμε; παρουσιάζεται μια θεωρία για το Κόμμα και τον ρόλο του που ασκεί κριτική στην οργανωτική μορφή της σοσιαλδημοκρατίας. Σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία, ο κύριος στόχος της οργανωμένης πάλης της εργατικής τάξης είναι η κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας.»
Όπως κοινή είναι και η εκτίμηση πως το Κομμουνιστικό Κόμμα είναι το Κόμμα της εργατικής τάξης, που αγωνίζεται για την ανατροπή του καπιταλισμού και την οικοδόμηση της σοσιαλιστικής-κομμουνιστικής κοινωνίας καθοδηγούμενο από την κοσμοθεωρία του μαρξισμού-λενινισμού και τον προλεταριακό διεθνισμό. Την ίδια ώρα, όπως σημειώνει στο άρθρο του το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας: «Η ίδια η θεωρία της επαναστατικής πολιτικής αναπτύσσεται μελετώντας την εμπειρία της ταξικής πάλης και μετατρέποντας στην πράξη τα συμπεράσματα αυτής της μελέτης σε καθοδηγητικό νήμα της επαναστατικής δράσης. Αποτελεί κρίσιμο όρο για τη διατήρηση και ενίσχυση του επαναστατικού χαρακτήρα ενός ΚΚ. Φυσικά και δε διακατεχόμαστε από αγνωστικισμό, ούτε από εκλεκτικισμό και σε καμιά περίπτωση δεν υποκύπτουμε στην αναθεώρηση ή άρνηση των θεμελιακών θέσεων της κομμουνιστικής κοσμοθεωρίας. Ακριβώς γι’ αυτό πιστεύουμε ακράδαντα –και αυτό επιβεβαιώνεται απ’ όλη την ιστορική πείρα του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος– ότι ο τρόπος για να καθοδηγείται ουσιαστικά και σωστά ένα ΚΚ από την κοσμοθεωρία του μαρξισμού-λενινισμού είναι μόνο αναπτύσσοντάς την. Δεν μπορεί η επαναστατική δράση να προχωρά και η θεωρία να παραμένει “ακίνητη”, μόνο στις επεξεργασίες ενός ή δύο αιώνων πριν. Η μαρξιστική-λενινιστική κοσμοθεωρία δεν είναι μια στείρα αναπαραγωγή δοσμένων τσιτάτων των κλασικών ή άλλων επιφανών κομμουνιστών ηγετών στο διάβα του χρόνου. Εάν η κοσμοθεωρία μας δε μεταφράζεται σε καθημερινή ικανότητα κρίσης και δράσης με βάση αυτήν, τότε –αργά ή γρήγορα– τα επαναστατικά χαρακτηριστικά της πολιτικής δράσης θα αλλοιώνονται μέχρι να μεταλλαχτούν οριστικά.»
Τα ΚΚ που συμμετέχουν στη ΔΚΕ μελετούν την ιστορία τους, την ιστορία του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος, επιδιώκουν να αντλήσουν διδάγματα από αυτήν, απορρίπτοντας λαθεμένες στρατηγικές και τακτικές προσεγγίσεις του παρελθόντος και επιβεβαιώνοντας σήμερα τον αυτοτελή, ανεξάρτητο και αναντικατάστατο ρόλο που καλείται να εκπληρώσει το ΚΚ. Σε αυτήν την κατεύθυνση, στο άρθρο του Κομμουνιστικού Κόμματος Μεξικού, που εξετάζει την εμπειρία από τη διάλυση του ΚΚ και την ανασυγκρότησή του, τονίζεται μεταξύ άλλων πως: «Η γραμμή της ταξικής πάλης και η αδιάλλακτη επιμονή των κομμουνιστών σε αυτήν, καθώς και τα τραγικά διδάγματα του παρελθόντος υπογραμμίζουν τη ζωτική σημασία της ταξικής αυτοτέλειας, της αυτονομίας και της ανεξαρτησίας του Κόμματος. Επομένως, θεωρούμε ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα δεν είναι μόνο αυτό που δημιουργεί τις υποκειμενικές συνθήκες της επαναστατικής διαδικασίας, αλλά ότι είναι και το ίδιο υποκειμενικός παράγοντας και επομένως είναι αναντικατάστατο.»
Τα ΚΚ που συμμετέχουν στη ΔΚΕ, μελετώντας τις σύγχρονες εξελίξεις, τις αντιθέσεις στο ιμπεριαλιστικό σύστημα, απορρίπτουν το να τεθεί η εργατική τάξη κάτω από ξένες αστικές σημαίες του ενός ή του άλλου ιμπεριαλιστικού μπλοκ, με το ένα ή το άλλο πρόσχημα και προβάλλουν την πραγματική εναλλακτική λύση: Τη Σοσιαλιστική Επανάσταση και την προετοιμασία του υποκειμενικού παράγοντα γι’ αυτήν. Όπως σημειώνεται στο άρθρο του Κομμουνιστικού Κόμματος Εργαζόμενων Ισπανίας, «το να λέμε ότι ζούμε στην εποχή του ιμπεριαλισμού, πέρα από μια δήλωση, προσδιορίζει αναγκαστικά τον χαρακτήρα της εποχής μας και τον ρόλο που πρέπει να παίξει το ΚΚ. Ο ιμπεριαλισμός οξύνει τις αντιφάσεις του καπιταλισμού στα έσχατα όριά τους και πέρα από αυτόν υπάρχει μόνο μια εναλλακτική λύση στη βαρβαρότητα και στο κάτι παραπάνω από πιθανό τέλος της ανθρωπότητας: Η Σοσιαλιστική Επανάσταση. Κάθε αντίληψη που απομακρύνει το Κόμμα από το καθήκον του να προετοιμάσει τις υποκειμενικές συνθήκες για την επανάσταση είναι ανευθυνότητα, αν όχι προδοσία, απέναντι στην ανθρωπότητα γενικά και στην τάξη μας ειδικότερα. Το να βοηθάει κανείς να τεθεί η εργατική τάξη κάτω από τις ξένες σημαίες της αστικής τάξης του ενός ή του άλλου ιμπεριαλιστικού μπλοκ, όταν οι αντικειμενικές συνθήκες για την επανάσταση γίνονται πιο σαφείς από ποτέ, σημαίνει εγκατάλειψη των κομμουνιστικών αρχών, σημαίνει ότι δεν έχει μάθει τίποτε από την Ιστορία, ότι έχει περάσει στη σκοτεινή πλευρά, στην πλευρά του εχθρού, ή απλά σημαίνει ότι έχει συμβιβαστεί μπροστά στο τιτάνιο έργο της επαναστατικής προετοιμασίας. Ο ρόλος του Κόμματος στο ξεκαθάρισμα αυτής της πτυχής είναι ένα από τα κεντρικά ζητήματα της εποχής μας».
Το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα βρίσκεται σήμερα μπροστά σε σημαντικές προκλήσεις, που αφορούν την πορεία της ανασυγκρότησής του σε επαναστατική κατεύθυνση, το ξεπέρασμα της ιδεολογικοπολιτικής κρίσης στις γραμμές του και σε αυτήν την κατεύθυνση σημαντικό ρόλο παίζουν μορφές όπως η Ευρωπαϊκή Κομμουνιστική Δράση και η Διεθνής Κομμουνιστική Επιθεώρηση. Όπως σημειώνει στο άρθρο του το Κόμμα Εργασίας Αυστρίας, «δεν μπορεί να παραβλεφθεί ότι το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα βρίσκεται σε κρίση. Από τη μια πλευρά, πρόκειται ακόμα για συνέπεια της αντεπανάστασης στην ΕΣΣΔ και στην Ανατολική Ευρώπη, η οποία οδήγησε σε ορισμένα μέρη σε παραβίαση των αρχών, αναθεωρητισμό, αριστερή αυθαιρεσία, συμμαχίες χωρίς αρχές και σοσιαλδημοκρατικοποίηση. Αλλού, ωστόσο, οδήγησε επίσης σε ανανέωση σε μαρξιστική-λενινιστική βάση και στην ίδρυση νέων οργανώσεων. Η διαδικασία διαφοροποίησης μεταξύ των κομμουνιστικών και εργατικών κομμάτων απέχει πολύ από το να ολοκληρωθεί, όπως δείχνουν οι πρόσφατες συζητήσεις για τη θεωρία για τον ιμπεριαλισμό, τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο στην Ουκρανία και την εκτίμηση της καπιταλιστικής πορείας της Ρωσίας και της Κίνας. Το Κόμμα Εργασίας Αυστρίας συμμετέχει στην κοπιαστική προσπάθεια εδραίωσης ενός μαρξιστικού-λενινιστικού πόλου στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα μέσα από την Ευρωπαϊκή Κομμουνιστική Δράση και τη Διεθνή Κομμουνιστική Επιθεώρηση. Η ενίσχυση και διεύρυνση του μαρξιστικού-λενινιστικού πόλου, προκειμένου αυτός να ανακτήσει την επιρροή του σε διεθνές επίπεδο, είναι μονόδρομος».
Μια από τις σημαντικές σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίζει το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα είναι η στάση απέναντι στις δυνάμεις του λεγόμενου «προοδευτισμού» από μια σειρά σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων στη Λατινική Αμερική, που με σημαία τους έναν κάλπικο «αντιιμπεριαλισμό» και την «κυριαρχία» προωθούν αστικά συμφέροντα, επιδιώκοντας να υποτάξουν το κομμουνιστικό κίνημα στους σχεδιασμούς των αστικών τάξεων, χρησιμοποιώντας ακόμη και μέτρα καταστολής εναντίον του, όπως συμβαίνει στη Βενεζουέλα. Όπως τονίζει στο άρθρο του το Κομμουνιστικό Κόμμα Βενεζουέλας: «Το θεμελιώδες πρόβλημα των κομμουνιστικών και εργατικών κομμάτων σήμερα συνοψίζεται στο εξής δίλημμα: Να διεξάγουν πολιτική δράση που περιορίζεται στον αγώνα για άτολμες μεταρρυθμίσεις που βελτιώνουν τους όρους πώλησης και αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης της εργατικής τάξης στο πλαίσιο διαταξικών συμμαχιών ή να εκπληρώνουν τον ρόλο της οργάνωσης και καθοδήγησης του επαναστατικού δυναμικού της εργατικής τάξης, ώστε να πάρει την πολιτική εξουσία στα χέρια της και να γίνει η ηγέτιδα τάξη της κοινωνίας. Το τελευταίο είναι αυτό που ορίζει τον λόγο ύπαρξης ενός Κομμουνιστικού Κόμματος ως οργανωμένης πρωτοπορίας της εργατικής τάξης ως κοινωνικής τάξης για τον εαυτό της.»
Την ενότητα των άρθρων που αφορούν το Κομμουνιστικό Κόμμα κλείνει το άρθρο του Σοσιαλιστικού Κινήματος Καζακστάν, που εμπλουτίζει τις γνώσεις μας για την πορεία της καπιταλιστικής παλινόρθωσης στις Σοβιετικές Δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας, καθώς και τη βασανιστική πορεία ανασυγκρότησης των ΚΚ, που συναντά την αντικομμουνιστική και αντισοβιετική επίθεση των νέων αστικών καθεστώτων. Όπως σημειώνεται στο άρθρο: «Σε αυτήν την κατάσταση χρειάζονται νέα κομμουνιστικά και εργατικά κόμματα, τα οποία πρέπει να προσφέρουν μια εναλλακτική στην υπάρχουσα τάξη πραγμάτων και να επεξεργαστούν ένα αποτελεσματικό επαναστατικό πρόγραμμα πολιτικού αγώνα. Η προώθηση της ιδέας μιας τέτοιας σοσιαλιστικής εναλλακτικής, προσανατολισμένης στη μέγιστη ενότητα των εργατών και των λαϊκών μαζών όλων των εθνοτήτων, είναι ένα σημαντικό βήμα σε αυτόν τον δρόμο.»