Αγαπητέ αναγνώστη.
Έχεις στα χέρια σου το 12ο τεύχος της Διεθνούς Κομμουνιστικής Επιθεώρησης (ΔΚΕ), το οποίο είναι αφιερωμένο στο πρώτο εργατικό κράτος της Ιστορίας, την Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ). Η ΕΣΣΔ, ή Σοβιετική Ένωση, ιδρύθηκε στις 30 Δεκέμβρη 1922 και αποτέλεσε «καρπό» της νικηφόρας Μεγάλης Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης. Το 12ο τεύχος μας κυκλοφορεί τη χρονιά της 100ής επετείου της ίδρυσης της ΕΣΣΔ, που έφερε στο προσκήνιο μια ανώτερη μορφή οργάνωσης της κοινωνίας, η οποία διέφερε ριζικά απ’ όλα τα συστήματα που προηγήθηκαν ιστορικά και τα οποία είχαν ως κοινό χαρακτηριστικό την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Στη Σοβιετική Ένωση συγκροτήθηκαν και λειτούργησαν νέοι θεσμοί εργατικής εξουσίας, κοινωνικοποιήθηκαν τα μέσα παραγωγής και εφαρμόστηκε ο κεντρικός σχεδιασμός τους.
Στην ΕΣΣΔ εξασφαλίστηκε για πρώτη φορά στην πράξη το δικαίωμα στην εργασία, καταργώντας την ανεργία ως κοινωνικό φαινόμενο. Μπήκαν τα θεμέλια για την κατάργηση των πολύμορφων οικονομικών, πολιτικών-ιδεολογικών και κοινωνικών διακρίσεων σε βάρος της γυναίκας. Αναπτύχθηκαν ταχύτατα οι επιστήμες, η δωρεάν Παιδεία σε όλες τις βαθμίδες και η δωρεάν ποιοτική Υγεία για όλο το λαό, εξασφαλίστηκε η καθολική προσβασιμότητα και δυνατότητα συνεισφοράς στον πολιτισμό και στον αθλητισμό.
Οι κατακτήσεις στην ΕΣΣΔ επιτεύχθηκαν σε συνθήκες ενεργητικής υπονόμευσης της παραγωγής, μόνιμης απειλής ένοπλης εξωτερικής επέμβασης, δολοφονιών μπολσεβίκων και άλλων πρωτοπόρων εργατών και αγροτών.
Η εργατική εξουσία μπόρεσε να αποκρούσει τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, να συντρίψει την επίθεση του φασισμού, που γέννησε ο καπιταλισμός, και να διαμορφώσει θετικές διεργασίες σε κράτη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, που μετά από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο προχώρησαν στη σοσιαλιστική οικοδόμηση, αλλά και σε πολλές άλλες περιοχές, όπου αποτινάχτηκε το καθεστώς της αποικιοκρατίας και ξέσπασαν λαϊκές εξεγέρσεις και κοινωνικές επαναστάσεις.
Για σχεδόν 7 δεκαετίες, μέχρι το Δεκέμβρη του 1991, όταν και διαλύθηκε, η ΕΣΣΔ αποτέλεσε στήριγμα στην πάλη των λαών για την ειρήνη, τα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματά τους, την υπόθεση του σοσιαλισμού.
Η ιστορία της ΕΣΣΔ αποδεικνύει τι μπορούν να πετύχουν οι εργαζόμενοι όταν γίνουν κυρίαρχοι των μέσων παραγωγής και του κοινωνικού πλούτου, όταν κατακτήσουν την πολιτική εξουσία. Οι λαθεμένες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές επιλογές που έγιναν στην πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και οι οποίες σε τελική φάση οδήγησαν στη διάλυση της ΕΣΣΔ και στην καπιταλιστική παλινόρθωση, δεν μπορούν να σβήσουν τη σημασία όσων επιτεύχθηκαν και επιπλέον έχουν «βυθίσει» τους λαούς στις αρνητικές συνέπειες αυτού του πισωγυρίσματος.
Στα άρθρα που συμπεριλαμβάνονται στο 12ο τεύχος της ΔΚΕ εξετάζονται οι παράγοντες διαμόρφωσης του κράτους της ΕΣΣΔ, όπως και η λειτουργία του. Τονίζεται η διεθνής σημασία του σοσιαλιστικού κράτους μέσω της διεθνιστικής συμβολής του στην πάλη των λαών του πλανήτη, αλλά και η επίδραση που είχαν οι θεωρητικές επεξεργασίες του ΚΚΣΕ στη στρατηγική του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος. Τέλος, μέσα από τα άρθρα του τεύχους εξετάζονται πλευρές από τα αίτια που οδήγησαν στην ανατροπή του σοσιαλισμού και στη διάλυση της ΕΣΣΔ, όπως και η επίδραση που εξακολουθεί να ασκεί, 30 χρόνια μετά, η αντεπανάσταση στο Διεθνές Εργατικό και Κομμουνιστικό Κίνημα.
Τα άρθρα του 12ου τεύχους προσεγγίζουν τις πλευρές που αναφέρονται παραπάνω όπως και μια σειρά σχετικά θέματα. Έτσι, συγκεκριμένα στο 12ο τεύχος της ΔΚΕ ο αναγνώστης θα γνωριστεί διαδοχικά με τα άρθρα:
Της Ένωσης Κομμουνιστών Ουκρανίας με τον τίτλο «Η ανάπτυξη της διαλεκτικής των παγκόσμιων και των εθνικών καθηκόντων της προλεταριακής επανάστασης και του σοβιετικού κράτους από τον Β. Ι. Λένιν». Στο άρθρο αυτό παρουσιάζονται σημαντικές πλευρές της λενινιστικής συμβολής στην αποκάλυψη της ουσίας της διεθνούς προλεταριακής επανάστασης, τονίζοντας ότι ο αγώνας του προλεταριάτου κάθε ξεχωριστής χώρας αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του αγώνα του διεθνούς προλεταριάτου. Όπως σημειώνεται συγκεκριμένα, «ο Β. Ι. Λένιν ξεκινά από το διεθνή χαρακτήρα της προλεταριακής επανάστασης, όπως τον τεκμηρίωσε και ο Κ. Μαρξ. Αλλά, την ίδια στιγμή, όχι μόνο δεν αποκλείει τη δυνατότητα το προλεταριάτο μιας ξεχωριστής χώρας να δράσει ενάντια στη “δική του” αστική τάξη, αλλά επιμένει σε αυτό εάν οι εσωτερικές συνθήκες είναι ώριμες και οι εσωτερικές αντιφάσεις δημιουργούν ευνοϊκή κατάσταση για μια τέτοια ενέργεια».
Ακολουθεί το άρθρο του Κομμουνιστικού Εργατικού Κόμματος Ρωσίας (ΚΕΚΡ) με τον τίτλο «Η σοβιετική εμπειρία της υλοποίησης του κράτους της δικτατορίας του προλεταριάτου. Διδάγματα για το μέλλον». Το άρθρο αυτό αφορά το εποικοδόμημα της σοσιαλιστικής κοινωνίας, συγκεκριμένα το κράτος της ΕΣΣΔ, αλλά και τη δράση του υποκειμενικού παράγοντα, του ΚΚ της Σοβιετικής Ένωσης, και εστιάζει στο ρόλο που έπαιξαν στην περίοδο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Αναφέρεται στην πείρα που μπορεί ν’ αντλήσει το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα τόσο από τα επιτεύγματα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης όσο και από τα λάθη που οδήγησαν στην ανατροπή του σοσιαλισμού. Τονίζεται ιδιαίτερα ότι «η σοβιετική εμπειρία υλοποίησης της δικτατορίας του προλεταριάτου μπορεί να είναι χρήσιμη για το μελλοντικό γύρο της οικοδόμησης του σοσιαλισμού και πρέπει να αποτελέσει δίδαγμα που πρέπει να μελετηθεί καλά. Πρέπει να ληφθούν υπόψη τα επιτεύγματα και τα λάθη που έκανε το Κομμουνιστικό Κόμμα, ο σοβιετικός λαός, ώστε να αποφευχθούν οι δυσκολίες που μπήκαν στο δρόμο των οικοδόμων του σοσιαλισμού –με άλλα λόγια, αυτές οι δυσκολίες να ξεπεραστούν μέσω της γνώσης όσων προηγήθηκαν.».
Το άρθρο του Σοσιαλιστικού Κόμματος Λετονίας έχει τίτλο «Το σοσιαλιστικό κράτος στη Λετονία: Από τον επαναστατικό θρίαμβο στο δράμα της διάλυσης». Το άρθρο αυτό αναφέρεται στην πορεία εξέλιξης της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην περιοχή της Λετονίας μέχρι και την αντεπανάσταση και βοηθάει τον αναγνώστη να κατανοήσει τη διαδικασία της αντεπανάστασης, ιδιαίτερα όπως αυτή διαμορφώθηκε στην περιοχή της Βαλτικής, στη Λετονία, που ήταν μια περίπτωση πιο ύστερης προσχώρησης στη σύνθεση της Σοβιετικής Ένωσης. Πολύ χρήσιμες είναι οι αναφορές σε λαθεμένες επιλογές που έγιναν από τη σοβιετική ηγεσία, όπως ήταν η λειψή αποναζιστικοποίηση. Όπως σημειώνεται, «οι αιτίες που οδήγησαν στην καταστροφή του πρώτου σοσιαλιστικού κράτους και οι παράγοντες που συνέβαλαν στη νίκη της αντεπανάστασης το 1991 δεν έχουν μικρότερη σημασία για την ανάπτυξη του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος απ’ ό,τι οι αιτίες και οι παράγοντες για την επίτευξη της σοσιαλιστικής επανάστασης».
Στο άρθρο του Κομμουνιστικού Κόμματος Τουρκίας με τον τίτλο «Η ομιλία του Χρουστσόφ στο 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ: Ο σοσιαλισμός μένει ανυπεράσπιστος», εξετάζεται το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ, το πλαίσιο πραγματοποίησής του, όπως και οι επιδράσεις του στην ΕΣΣΔ και στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα. Συγκεκριμένα τονίζεται ότι «το 20ό Συνέδριο απέκτησε σημασία, γιατί αποτέλεσε ιστορικό χτύπημα στον κομμουνιστικό χαρακτήρα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης. Προφανώς, η Σοβιετική Ένωση δεν έχασε το σοσιαλιστικό χαρακτήρα της με αυτό, αλλά το 20ό Συνέδριο θα μπορούσε να τεθεί υπό εξέταση σε σχέση με τη διαδικασία που οδήγησε στη διάλυσή της (1991)».
Στο άρθρο του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας με τον τίτλο «H διεθνιστική συμβολή της ΕΣΣΔ. Κριτική θεώρηση πλευρών της εξωτερικής πολιτικής της» δίνονται πολλά στοιχεία για την εξωτερική πολιτική που ακολούθησε το πρώτο εργατικό κράτος. Όπως τονίζεται, «η εξωτερική πολιτική που κατά βάση ακολούθησε η Σοβιετική Ένωση διέφερε ποιοτικά από αυτήν των καπιταλιστικών χωρών, μια και κριτήριό της δεν ήταν η ικανοποίηση των συμφερόντων των καπιταλιστικών μονοπωλίων, των αστικών εκμεταλλευτριών τάξεων, αλλά της εργατικής τάξης, που είχε πάρει στα χέρια της την εξουσία, ανατρέποντας την εξουσία του κεφαλαίου. Για πρώτη φορά ιστορικά, οι εργαζόμενοι όλου του κόσμου βρήκαν στο πρόσωπο της Σοβιετικής Ένωσης και της εξωτερικής της πολιτικής ένα σταθερό σύμμαχο στην πάλη τους ενάντια στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, για τα εργατικά και κοινωνικά δικαιώματα, στην πάλη για το σοσιαλισμό».
Το άρθρο του Σοσιαλιστικού Κινήματος Καζακστάν με τον τίτλο «Η ανοιχτή σύγκρουση μεταξύ της ΕΣΣΔ και της ΛΔ της Κίνας τις δεκαετίες 1950-1970» εστιάζει στην πορεία των σχέσεων μεταξύ της ΕΣΣΔ και της ΛΔ της Κίνας, όπως και στους παράγοντες που οδήγησαν στη ρήξη μεταξύ τους. Όπως σημειώνεται, «είναι σημαντικό να εξετάσουμε την ουσία αυτών των διαφωνιών και το πού οδήγησαν τελικά το σοσιαλιστικό στρατόπεδο. Χωρίς μια εκτίμηση αυτών των γεγονότων, είναι αδύνατο να χαρακτηριστεί ο κοινωνικός και πολιτικός χαρακτήρας της σύγχρονης Κίνας, καθώς τα θεμέλια της στροφής προς τις αγοραίες μεταρρυθμίσεις τέθηκαν ήδη εκείνη την περίοδο».
Στο άρθρο του Κομμουνιστικού Κόμματος Μεξικού με τον τίτλο «Ζητήματα ιδεολογίας και στρατηγικής στο κομμουνιστικό κίνημα της Λατινικής Αμερικής στο πλαίσιο των αντεπαναστατικών ανατροπών», γίνεται αναφορά στην αντανάκλαση που είχαν οι εξελίξεις στην ΕΣΣΔ και οι πολιτικές επιλογές του ΚΚΣΕ στη στρατηγική του κομμουνιστικού κινήματος στη Λατινική Αμερική, κάτι που εξακολουθεί να επηρεάζει μέχρι και στις μέρες μας. Συγκεκριμένα αναφέρεται ότι «δεν είναι υπερβολή να πούμε πως μετά από την επικράτηση της οπορτουνιστικής πλατφόρμας από το 20ό μέχρι το 22ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ υποχώρησαν τα αντανακλαστικά του ΔΚΚ, τα οποία είχαν γίνει πλέον πολύ αδύναμα, κάτι που φάνηκε όταν παρουσιάστηκε η ανοιχτά αντεπαναστατική πλατφόρμα της περεστρόικα. (...) αυτά οδήγησαν βαθμιαία στην υποχώρηση του ταξικού χαρακτήρα και των επαναστατικών θέσεων και άνοιξαν το δρόμο για τη ρεφορμιστική στροφή που μελετάμε. Επομένως είναι πολύ διδακτική η επεξεργασία της στρατηγικής και της τακτικής των Κομμουνιστικών Κομμάτων της Λατινικής Αμερικής κατά την περίοδο της περεστρόικα, επειδή αυτή η στρατηγική προβάλλεται ακόμα και στις μέρες μας, ύστερα από τρεις δεκαετίες, ως ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσει το κομμουνιστικό κίνημα στην περιοχή».
Στο άρθρο του Κομμουνιστικού Κόμματος των Εργαζόμενων της Ισπανίας με τον τίτλο «Η διάλυση της ΕΣΣΔ, ένα σκληρό χτύπημα για την παγκόσμια εργατική τάξη» παρουσιάζεται η επίδραση της αντεπανάστασης στο Διεθνές Εργατικό και Κομμουνιστικό Κίνημα στις μέρες μας, τονίζοντας: «Στο παρόν άρθρο επιχειρούμε να προσεγγίσουμε ορισμένες από τις συνέπειες των αντεπαναστατικών εξελίξεων της περιόδου 1989-1991, που έκαναν πιο βαθιά τη σοβαρή κρίση που ήδη έπληττε το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα από πριν. Εκείνα τα σκληρά χρόνια κυριάρχησε ο αποπροσανατολισμός. (...) Πολλοί επέλεξαν να ενταχτούν στον αντισοβιετισμό (αντικομμουνισμό) που ενισχυόταν από τα ιμπεριαλιστικά κέντρα και τα διάφορα οπορτουνιστικά ρεύματα. Ωστόσο, άλλοι επέλεξαν τότε να ξεκινήσουν τη μελέτη των γεγονότων και κατέληξαν σε συμπεράσματα βασισμένα στο μαρξισμό-λενινισμό, για να φωτίσουν και να ενισχύσουν την ταξική πάλη. Αυτό το άρθρο το αφιερώνουμε με ευγνωμοσύνη σε εκείνους τους τελευταίους, οι οποίοι στις δύσκολες περιόδους κράτησαν ψηλά την κόκκινη σημαία.»