Είναι δύσκολο να συγκρίνει κανείς το ΚΟΜΕΚΟΝ και την υπάρχουσα ΕΕ, καθώς μιλάμε για δυο διαφορετικές ιστορικές περιόδους και λόγω του διαφορετικού ταξικού χαρακτήρα των κρατών που αποτελούσαν και αποτελούν τις συγκεκριμένες ενώσεις. Παράλληλα όμως δεν είναι δύσκολο να δει κανείς μια σειρά από βασικές διαφορές. Μπορούμε να επισημάνουμε κάποιες από αυτές:
1. Η Ουγγαρία είναι μια από τις χώρες, που ίδρυσαν το ΚΟΜΕΚΟΝ και στην πορεία μπορούσε να επιδρά ουσιαστικά στη διαμόρφωση αυτής της οργάνωσης. Στην ΕΕ η Ουγγαρία εντάχτηκε μετά από 13 χρόνια διαβουλεύσεις, μετά από την υιοθέτηση και εφαρμογή των κανόνων της ΕΕ και ουσιαστικά δεν έχει σχεδόν καμία επιρροή στις διαδικασίες που καθορίζουν τη δράση της ΕΕ.
2. Στο ΚΟΜΕΚΟΝ η Ουγγαρία ήταν ένα από τα πιο ανεπτυγμένα οικονομικά μέλη, ενώ στην ΕΕ η Ουγγαρία είναι ένα από τα φτωχότερα.
3. Την περίοδο 1949-1990 η Ουγγαρία κατάφερε να μειώσει κάπως την απόσταση από τις δυτικοευρωπαϊκές χώρες, που είχε εξαιτίας της ιστορικής της καθυστέρησης. Μέσα σε 13 χρόνια διαβουλεύσεων η ΕΕ αφαίμαξε πλήρως την ουγγρική οικονομία, διέλυσε την αγροτική παραγωγή, κατέλαβε σημαντικό μέρος της ντόπιας βιομηχανίας και τον τραπεζικό τομέα. Στα 11 χρόνια μετά από την ένταξη στην ΕΕ η διαφορά της ανάπτυξης και του βιοτικού επιπέδου μεταξύ της Ουγγαρίας και των πιο παλαιών εταίρων της από την ΕΕ όχι μόνο δε μειώθηκε, αλλά και αυξήθηκε σε ορισμένους τομείς.
4. Το ΚΟΜΕΚΟΝ οικοδομήθηκε με σεβασμό στην κυριαρχία των χωρών-μελών του. Δεν υπήρχαν υπερεθνικοί θεσμοί. Στην ΕΕ μέρος της εθνικής κυριαρχίας των χωρών-μελών παραδίδεται από την αρχή σε γενικούς, υπερεθνικούς θεσμούς της ΕΕ, που παίρνουν αποφάσεις, υποχρεωτικές για τα ξεχωριστά κράτη-μέλη.
Το ΚΟΜΕΚΟΝ δεν είχε κοινό ρούβλι, ενώ η ΕΕ έχει κοινό ευρώ. Το ΚΟΜΕΚΟΝ δεν καθιέρωνε υποχρεωτικά κριτήρια για το πώς, για παράδειγμα, πρέπει να είναι τα αγγούρια, ενώ στην ΕΕ η γραφειοκρατική αυτή ρύθμιση είναι καθημερινή πρακτική.
5. Το ΚΟΜΕΚΟΝ ήταν οικονομική ολοκλήρωση. Η συνεργασία δεν περιλάμβανε τον πολιτικό και στρατιωτικό τομέα. Η ΕΕ δημιουργήθηκε ως οικονομική ολοκλήρωση. Σήμερα όμως μετατράπηκε σε ολοκληρωμένη πολιτική οργάνωση και αναπτύσσεται η στρατιωτική ολοκλήρωση.
6. Το ΚΟΜΕΚΟΝ είχε σχεδιοποιημένη οικονομία που βασιζόταν στη συλλογική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, υπήρχε λογική ειδίκευση και συνεργασία. Κάθε χώρα παρήγε αυτά που μπορούσε καλύτερα. Η Ουγγαρία ειδικευόταν στην παραγωγή τροφίμων, λεωφορείων, μετρικών εργαλείων, στη φαρμακοβιομηχανία κλπ. Τις ανάγκες της σε πρώτες ύλες, ενέργεια, προϊόντα της βαριάς βιομηχανίας, τις ικανοποιούσε με βοήθεια από τις χώρες που ειδικεύονταν σε αυτούς τους τομείς.
Η ΕΕ έχει οικονομία της αγοράς που οικοδομείται πάνω στην ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής. Η φυσική κατανομή της εργασίας παίζει δευτερεύοντα ρόλο. Αποφασιστικό ρόλο παίζει αυτό που συμφέρει τους πιο ισχυρούς καπιταλιστικούς ομίλους.
Για παράδειγμα, η ΕΕ διαθέτει μεγάλα χρηματικά ποσά στην Ουγγαρία. Τα χρήματα αυτά τα μαζεύουν η Γερμανία, η Γαλλία και ορισμένες άλλες ισχυρές χώρες από τους φόρους που πληρώνουν οι επιχειρήσεις τους στον προϋπολογισμό. Ωστόσο, μεγάλο μέρος του κέρδους αυτών των επιχειρήσεων-φορολογούμενων προέρχεται από την πώληση των προϊόντων τους στην Ανατολική Ευρώπη και από τα υπερκέρδη των επιχειρήσεων στην Ανατολική Ευρώπη που τους ανήκουν.
Τα χρήματα που δίνει η ΕΕ δεν υπηρετούν τη γενική ανάπτυξη της Ουγγαρίας, αλλά ετοιμάζουν το έδαφος για τη νέα προώθηση των γερμανικών και άλλων καπιταλιστικών ομίλων. Έτσι, για παράδειγμα, η ΕΕ στήριζε την κατασκευή αυτοκινητόδρομων, διότι οι δυτικοευρωπαϊκές επιχειρήσεις χρησιμοποιούν τους δρόμους μας για να φτάσουν στα Βαλκάνια, τη Ρωσία, την Ουκρανία. Η ΕΕ στηρίζει την επαγγελματική και τεχνική εκπαίδευση, αφού οι δυτικοευρωπαϊκές επιχειρήσεις χρειάζονται περισσότερη ειδικευμένη εργατική δύναμη.
7. Στο ΚΟΜΕΚΟΝ η Σοβιετική Ένωση ήταν πολύ μεγαλύτερη χώρα απ’ ό,τι οι άλλες. Η Σοβιετική Ένωση είχε τον καθοδηγητικό ρόλο, αλλά τα συμφέροντα της ουγγρικής οικονομίας δεν υποτάσσονταν στα συμφέροντα της σοβιετικής οικονομίας. Οι ουγγρικές επιχειρήσεις δεν ήταν ιδιοκτησία των σοβιετικών επιχειρήσεων και η σοβιετική κυβέρνηση δεν αναμιγνυόταν στις αποφάσεις της ουγγρικής.
Στην ΕΕ καθοριστικό ρόλο παίζουν τα συμφέροντα της Γερμανίας και της Γαλλίας. Η παραγωγή της ζάχαρης στην Ουγγαρία εξαλείφθηκε για να δώσουν την αγορά στη γερμανική ζάχαρη. Οδήγησαν την αγροτική παραγωγή σε παρακμή, ώστε στις νέες αγορές να μην ανταγωνίζεται την αγροτική παραγωγή της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Ισπανίας και της Ιταλίας. Στην ουγγρική οικονομία είναι σημαντική η παρουσία του γερμανικού κεφαλαίου. Μεγάλο μέρος της ουγγρικής εξαγωγής αποτελούν τα προϊόντα επιχειρήσεων που ανήκουν στο γερμανικό κεφάλαιο. Η Ουγγαρία εξαρτάται οικονομικά από τη Γερμανία.
Όλα αυτά δείχνουν ότι η ΕΕ βασίζεται στη λειτουργία των νόμων της καπιταλιστικής οικονομίας. Η ενίσχυση της τάσης της συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης της αγροτικής παραγωγής, που αποτελεί γενική τάση στον καπιταλισμό, ενισχύεται από τις πολιτικές της ΕΕ. Λόγω της ανισόμετρης καπιταλιστικής ανάπτυξης οι οικονομικές συνθήκες για την αναπαραγωγή του κεφαλαίου είναι διαφορετικές στις διάφορες χώρες και συχνά καλύτερες στις πιο ισχυρές και πιο αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, όπως η Γερμανία. Αντικειμενικά λοιπόν το κεφάλαιο, που επιδιώκει το μεγαλύτερο ποσοστό κέρδους, μεταφέρει τις δραστηριότητές του από τη μια χώρα στην άλλη.
8. Το ΚΟΜΕΚΟΝ, ό,τι και αν είναι της μόδας να λέγεται σήμερα, ήταν μια οργάνωση που αναπτυσσόταν συνεχώς, έβρισκε τις βέλτιστες τη δεδομένη στιγμή μορφές συνεργασίας.
Η αναζήτηση μορφών συνεργασίας σε αρχικό στάδιο περιοριζόταν κύρια στον τομέα του εμπορίου, σταδιακά οδήγησε σε εκτεταμένη στρατηγική συνεργασίας σε θεμελιώδεις τομείς της οικονομίας. Την τελευταία περίοδο το ΚΟΜΕΚΟΝ επιχείρησε ν’ ανανεώσει τις οργανωτικές δομές, χρησιμοποίησε στοιχεία της οικονομίας της αγοράς στις εμπορικές συναλλαγές, έδινε προτεραιότητα στις άμεσες σχέσεις μεταξύ των επιχειρήσεων διάφορων χωρών-μελών.
Στην ολοκλήρωση των χωρών-μελών του ΚΟΜΕΚΟΝ θεσμικό ρόλο έπαιξαν προγραμματικά ντοκουμέντα όπως οι Βασικές αρχές της διεθνούς σοσιαλιστικής κατανομής εργασίας (1962), το σύνθετο πρόγραμμα της περαιτέρω εμβάθυνσης και τελειοποίησης της συνεργασίας και της ανάπτυξης της σοσιαλιστικής οικονομικής ολοκλήρωσης των χωρών-μελών του ΚΟΜΕΚΟΝ (1971), το σύνθετο πρόγραμμα της επιστημονικο-τεχνικής προόδου των χωρών-μελών του ΚΟΜΕΚΟΝ έως το 2000. Οι αμοιβαία ωφέλιμες συνθήκες συνεργασίας συνέβαλαν στη δυναμική οικονομική ανάπτυξη του Βιετνάμ, της Κούβας, της Μογγολίας που εντάχτηκαν στο ΚΟΜΕΚΟΝ ως ισότιμοι εταίροι. Γι’ αυτό η πείρα του ΚΟΜΕΚΟΝ δεν είναι νοσταλγία του παρελθόντος, αλλά πραγματικό δίδαγμα της Ιστορίας, που βοηθά στην κατανόηση πολλών προβλημάτων του σύγχρονου κόσμου.
Οι βασικές αρχές του ΚΟΜΕΚΟΝ προέβλεπαν το συνδυασμό της διεθνούς ειδίκευσης της παραγωγής με την ολόπλευρη ανάπτυξη της οικονομίας των ξεχωριστών σοσιαλιστικών χωρών. Η ανάπτυξη της αγροτικής τους παραγωγής έπρεπε να εξασφαλίζει τη μέγιστη δυνατή ικανοποίηση των αναγκών της χώρας σε είδη διατροφής, ζωοτροφές και πρώτες ύλες για τη βιομηχανία. Η διαφορά στις καλλιεργήσιμες εκτάσεις, οι διαφορές των κλιματολογικών και εδαφικών συνθηκών απαιτούσαν την περαιτέρω ανάπτυξη της ανταλλαγής αγροτικών προϊόντων. Ο συντονισμός των σχεδίων και η παραγωγική συνεργασία των σοσιαλιστικών χωρών έπρεπε να εισαχθούν και στην παραγωγή αγροτικών μηχανημάτων, στην παραγωγή χημικών για την αγροτική οικονομία, στη διεύρυνση της ανταλλαγής των σπόρων, στη σύνθετη χρήση των υδάτινων πόρων για άρδευση και αποκατάσταση. Οι βασικές αρχές προέβλεπαν την ανταλλαγή της παραγωγικής και επιστημονικής πείρας, την από κοινού διεξαγωγή έρευνας, εργασιών σχεδιασμού και οικοδόμησης κλπ. Η διεθνής κατανομή εργασίας αποτελούσε βάση της ισότιμης ανταλλαγής εμπορευμάτων μεταξύ των σοσιαλιστικών χωρών. Έπρεπε να συμβάλλει στο ξεπέρασμα των ιστορικά διαμορφωμένων διαφορών στο επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης αυτών των χωρών, ειδικά των διαφορών στην αποδοτικότητα της αγροτικής παραγωγής, της παραγωγικότητας της εργασίας στην αγροτική οικονομία κλπ.
Ο Β. Ι. Λένιν έλεγε ότι ο νικηφόρος σοσιαλισμός ασκεί τη βασική επιρροή του στην πορεία των πραγμάτων στον κόσμο μέσω της επιτυχούς ανάπτυξης της σοσιαλιστικής κοινωνίας και κύρια της οικονομίας. [6]