Στη μαρξιστική θεωρία ένα από τα βασικά κείμενα που συνοψίζουν τον ιστορικό υλισμό είναι ο «Πρόλογος στη συμβολή στην κριτική της πολιτικής οικονομίας». Σε αυτό το κείμενο ο Μαρξ αναφέρει ότι ανάμεσα στον έναν και τον άλλο τρόπο παραγωγής υπάρχει μια μεταβατική περίοδος, την οποία αποκαλεί «εποχή της κοινωνικής επανάστασης». Προκειμένου ένας τρόπος παραγωγής ν’ αντικατασταθεί από άλλον πρέπει ν’ αναπτυχθεί η αντίθεση ανάμεσα στο επίπεδο ανάπτυξης των Παραγωγικών Δυνάμεων και των Κοινωνικών Σχέσεων Παραγωγής (ή μορφών ιδιοκτησίας).
Αυτό το φαινόμενο είναι ένας από τους νόμους της ιστορικής εξέλιξης που ανακάλυψε ο Μαρξ και είναι γνωστός ως «νόμος της τάσης αντιστοιχίας παραγωγικών δυνάμεων και σχέσεων παραγωγής». Αναφορικά με αυτό το φαινόμενο και την εποχή της κοινωνικής επανάστασης, ο Μαρξ σημειώνει:
«Σ’ ένα στάδιο της ανάπτυξης, οι παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας έρχονται σε σύγκρουση με τις υφιστάμενες παραγωγικές σχέσεις ή, για να εκφράσου- με το ίδιο πράγμα με νομικούς όρους, με τις σχέσεις της ιδιοκτησίας, μέσα στο πλαίσιο των οποίων ως τότε είχαν κινηθεί. Οι σχέσεις αυτές, από μορφές ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, μετατρέπονται σε δεσμά τους. Τότε αρχίζει μια εποχή κοινωνικής επανάστασης.» [1]
Οι αστικές σχέσεις παραγωγής έχουν φτάσει πια στο σημείο να είναι εμπόδιο για τις παραγωγικές δυνάμεις που δημιουργούνται από τον καπιταλισμό στην ιμπεριαλιστική του φάση, βρισκόμαστε δηλαδή στην εποχή της κοινωνικής επανάστασης ανάμεσα στον καπιταλισμό και τον κομμουνισμό. Ο Λένιν, στο έργο του Ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού, αναφέρει ότι ο ιμπεριαλισμός είναι παρασιτικός και σαπίζει, και αποδεικνύει ότι έχει φτάσει στο τελευταίο του στάδιο.
Στην εποχή της κοινωνικής επανάστασης οι κοινωνικοπολιτικές επαναστάσεις είναι αναγκαίοι καταλύτες για τη δημιουργία νέων κοινωνικών σχέσεων παραγωγής και για να επιταχυνθεί η μετάβαση στο νέο τρόπο παραγωγής, για τον οποίο ο Λένιν αναφέρει ότι «ο ιμπεριαλισμός είναι η παραμονή της κοινωνικής επανάστασης του προλεταριάτου» και προσθέτει ότι, «από το 1917 κι εδώ, αυτό έχει επιβεβαιωθεί σε παγκόσμια κλίμακα». [2] Θεωρούσε ότι, για ν’ αντιστοιχούν οι σχέσεις παραγωγής στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, χρειάζεται να καταργηθούν οι αστικές σχέσεις παραγωγής.
Επομένως, καθώς η ιμπεριαλιστική φάση του καπιταλισμού εγκαινιάζει την εποχή της κοινωνικής επανάστασης, που είναι το υλικό πλαίσιο για την αντικατάσταση του καπιταλισμού από το σοσιαλισμό, η Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση, ως η πρώτη της εν λόγω εποχής, εγκαινιάζει τη μετάβαση από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό στον κόσμο. Είναι η πρώτη νικηφόρα προλεταριακή επανάσταση, σε συνέχεια της Παρισινής Κομμούνας του 1871 που επιδίωξε για πρώτη φορά την «έφοδο στον ουρανό» και συγκρότησε προπλάσματα εργατικής εξουσίας, δείχνοντας καθαρά τη ζωτική ανάγκη άσκησης της δικτατορίας του προλεταριάτου ώστε η επανάσταση να μπορεί να διασφαλίσει τη νίκη της επί της αντεπανάστασης.
Η Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση έχει κοινά ζητήματα με προηγούμενες κοινωνικές επαναστάσεις, αλλά παρουσιάζει και πρωτοφανή χαρακτηριστικά, που διέπουν το κύμα των προλεταριακών επαναστάσεων που θα πραγματοποιηθούν μέχρι τη διεθνή νίκη του σοσιαλισμού-κομμουνισμού.
Η Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση επιβεβαιώνει τις θέσεις του επιστημονικού σοσιαλισμού, της θεωρίας που ανέπτυξαν οι Καρλ Μαρξ και Φρίντριχ Ένγκελς κι εμπλουτίστηκε ουσιαστικά από τον Βλαντιμίρ Ιλίτς Λένιν. Επιπλέον, η νικηφόρα προλεταριακή επανάσταση στις 7 Νοέμβρη 1917 επιβεβαιώνει την ορθότητα της ανειρήνευτης πάλης, της θεωρίας και της πολιτικής του λενινισμού απέναντι στον κυρίαρχο οπορτουνισμό της Β' Διεθνούς, που δογμάτιζε το μαρξισμό κι εφάρμοζε μια ρεφορμιστική πρακτική.
Η Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση δεν είναι μόνο ένα καθοριστικό ιστορικό γεγονός για το προλεταριάτο, τους καταπιεσμένους και για όλο το ανθρώπινο γένος. Είναι πάνω απ’ όλα ένας οδηγός για τη σύγχρονη δράση της εργατικής τάξης και του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος και για τις σοσιαλιστικές επαναστάσεις που αναπόφευκτα θα ξεσπάσουν σε όλο τον κόσμο.
Γι’ αυτό, με αφορμή τα 100 χρόνια, η μελέτη των διδαγμάτων της παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη για τα κομμουνιστικά κι εργατικά κόμματα.