Η Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση εγκαινίασε μια νέα εποχή κοινωνικών επαναστάσεων


Πάβελ Μπλάνκο Καμπρέρα, Πρώτος Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΜ, Άνχελ Τσάβες, υπεύθυνος της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΜ.

Στη μαρξιστική θεωρία ένα από τα βασικά κείμενα που συνοψίζουν τον ιστορικό υλισμό είναι ο «Πρόλογος στη συμβολή στην κριτική της πολιτικής οικονομίας». Σε αυτό το κείμενο ο Μαρξ αναφέρει ότι ανάμεσα στον έναν και τον άλλο τρόπο παραγωγής υπάρχει μια μεταβατική περίοδος, την οποία αποκαλεί «εποχή της κοινωνικής επανάστασης». Προκειμένου ένας τρόπος παραγωγής ν’ αντικατασταθεί από άλλον πρέπει ν’ αναπτυχθεί η αντίθεση ανάμεσα στο επίπεδο ανάπτυξης των Παραγωγικών Δυνάμεων και των Κοινωνικών Σχέσεων Παραγωγής (ή μορφών ιδιοκτησίας).

Αυτό το φαινόμενο είναι ένας από τους νόμους της ιστορικής εξέλιξης που ανακάλυψε ο Μαρξ και είναι γνωστός ως «νόμος της τάσης αντιστοιχίας παραγωγικών δυνάμεων και σχέσεων παραγωγής». Αναφορικά με αυτό το φαινόμενο και την εποχή της κοινωνικής επανάστασης, ο Μαρξ σημειώνει:

«Σ’ ένα στάδιο της ανάπτυξης, οι παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας έρχονται σε σύγκρουση με τις υφιστάμενες παραγωγικές σχέσεις ή, για να εκφράσου- με το ίδιο πράγμα με νομικούς όρους, με τις σχέσεις της ιδιοκτησίας, μέσα στο πλαίσιο των οποίων ως τότε είχαν κινηθεί. Οι σχέσεις αυτές, από μορφές ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, μετατρέπονται σε δεσμά τους. Τότε αρχίζει μια εποχή κοινωνικής επανάστασης.» [1]

Οι αστικές σχέσεις παραγωγής έχουν φτάσει πια στο σημείο να είναι εμπόδιο για τις παραγωγικές δυνάμεις που δημιουργούνται από τον καπιταλισμό στην ιμπεριαλιστική του φάση, βρισκόμαστε δηλαδή στην εποχή της κοινωνικής επανάστασης ανάμεσα στον καπιταλισμό και τον κομμουνισμό. Ο Λένιν, στο έργο του Ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού, αναφέρει ότι ο ιμπεριαλισμός είναι παρασιτικός και σαπίζει, και αποδεικνύει ότι έχει φτάσει στο τελευταίο του στάδιο.

Στην εποχή της κοινωνικής επανάστασης οι κοινωνικοπολιτικές επαναστάσεις είναι αναγκαίοι καταλύτες για τη δημιουργία νέων κοινωνικών σχέσεων παραγωγής και για να επιταχυνθεί η μετάβαση στο νέο τρόπο παραγωγής, για τον οποίο ο Λένιν αναφέρει ότι «ο ιμπεριαλισμός είναι η παραμονή της κοινωνικής επανάστασης του προλεταριάτου» και προσθέτει ότι, «από το 1917 κι εδώ, αυτό έχει επιβεβαιωθεί σε παγκόσμια κλίμακα». [2] Θεωρούσε ότι, για ν’ αντιστοιχούν οι σχέσεις παραγωγής στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, χρειάζεται να καταργηθούν οι αστικές σχέσεις παραγωγής.

Επομένως, καθώς η ιμπεριαλιστική φάση του καπιταλισμού εγκαινιάζει την εποχή της κοινωνικής επανάστασης, που είναι το υλικό πλαίσιο για την αντικατάσταση του καπιταλισμού από το σοσιαλισμό, η Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση, ως η πρώτη της εν λόγω εποχής, εγκαινιάζει τη μετάβαση από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό στον κόσμο. Είναι η πρώτη νικηφόρα προλεταριακή επανάσταση, σε συνέχεια της Παρισινής Κομμούνας του 1871 που επιδίωξε για πρώτη φορά την «έφοδο στον ουρανό» και συγκρότησε προπλάσματα εργατικής εξουσίας, δείχνοντας καθαρά τη ζωτική ανάγκη άσκησης της δικτατορίας του προλεταριάτου ώστε η επανάσταση να μπορεί να διασφαλίσει τη νίκη της επί της αντεπανάστασης.

Η Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση έχει κοινά ζητήματα με προηγούμενες κοινωνικές επαναστάσεις, αλλά παρουσιάζει και πρωτοφανή χαρακτηριστικά, που διέπουν το κύμα των προλεταριακών επαναστάσεων που θα πραγματοποιηθούν μέχρι τη διεθνή νίκη του σοσιαλισμού-κομμουνισμού.

Η Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση επιβεβαιώνει τις θέσεις του επιστημονικού σοσιαλισμού, της θεωρίας που ανέπτυξαν οι Καρλ Μαρξ και Φρίντριχ Ένγκελς κι εμπλουτίστηκε ουσιαστικά από τον Βλαντιμίρ Ιλίτς Λένιν. Επιπλέον, η νικηφόρα προλεταριακή επανάσταση στις 7 Νοέμβρη 1917 επιβεβαιώνει την ορθότητα της ανειρήνευτης πάλης, της θεωρίας και της πολιτικής του λενινισμού απέναντι στον κυρίαρχο οπορτουνισμό της Β' Διεθνούς, που δογμάτιζε το μαρξισμό κι εφάρμοζε μια ρεφορμιστική πρακτική.

Η Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση δεν είναι μόνο ένα καθοριστικό ιστορικό γεγονός για το προλεταριάτο, τους καταπιεσμένους και για όλο το ανθρώπινο γένος. Είναι πάνω απ’ όλα ένας οδηγός για τη σύγχρονη δράση της εργατικής τάξης και του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος και για τις σοσιαλιστικές επαναστάσεις που αναπόφευκτα θα ξεσπάσουν σε όλο τον κόσμο.

Γι’ αυτό, με αφορμή τα 100 χρόνια, η μελέτη των διδαγμάτων της παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη για τα κομμουνιστικά κι εργατικά κόμματα.

Ο Μαρξισμός-Λενινισμός και οι κοινωνικές επαναστάσεις

Οι Μαρξ, Ένγκελς και Λένιν έδωσαν ιδιαίτερη προσοχή στη μελέτη των επαναστάσεων, κυρίως της αγγλικής του 1640-1649 και της γαλλικής του 1789-1794, στο επαναστατικό κύμα που συγκλόνισε την Ευρώπη το 1848-1849, στην Παρισινή Κομμούνα του 1871.

Τέτοιες επαναστατικές διαδικασίες επέφεραν τεράστιες αλλαγές στις σχέσεις ιδιοκτησίας, σε κοινωνικό επίπεδο και στην τελειοποίηση του κρατικού μηχανισμού. Ο νόμος εξέλιξης των αστικών επαναστάσεων ήταν η αντίφαση ανάμεσα στους διακηρυγμένους στόχους και τ’ αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν, καθώς πρόβαλλαν ορισμένα αιτήματα από το σύνολο των εκμεταλλευόμενων τάξεων, στο τέλος όμως επιβάλλονταν τα συμφέροντα μιας μειοψηφίας, της νέας κυρίαρχης τάξης.

Αφήνοντας κατά μέρος τις εσφαλμένες αντιλήψεις της αστικής σκέψης σε σχέση με τις επαναστάσεις και τις επαναστατικές διαδικασίες, καθώς τις αποσπά από τις οικονομικές εξελίξεις και τα εμπόδια που σε κάποια ιστορική στιγμή θέτει ο συγκεκριμένος τρόπος παραγωγής κι επιδιώκει να τις παρουσιάσει ως συνωμοσίες ή να τις υποβιβάσει σε λάθη ή υπερβολές και δεν τις συσχετίζει με τον εγγενή χαρακτήρα της ταξικής καταπίεσης, είναι σημαντικό ν’ ανακεφαλαιώσου- με τι αναφέρει σχετικά με αυτό ο μαρξισμός-λενινισμός:

  1. Οι επαναστάσεις είναι οι ατμομηχανές της Ιστορίας.
  2. Οι αστικές επαναστάσεις εξέφρασαν ένα ριζοσπαστικό τρόπο καταστροφής των ξεπερασμένων κοινωνικών σχέσεων και αποτέλεσαν ένα είδος ιστορικής κίνησης όπου η συμμετοχή αποσκοπεί συνειδητά στη ριζική αλλαγή των υφιστάμενων σχέσεων.
  3. Οι κοινωνικοπολιτικές επαναστάσεις του 16ου-18ου αιώνα επέλυσαν την αντίθεση μεταξύ των ανταγωνιστικών κοινωνικών τάξεων εκείνης της εποχής, της αστικής και των φεουδαρχών.
  4. Δε γίνονται κατά παραγγελία, «αλλά ωριμάζουν στο προτσές της ιστορικής εξέλιξης και ξεσπούν σε μια στιγμή που καθορίζεται από ένα σύμπλεγμα ολόκληρης σειράς εσωτερικών κι εξωτερικών αιτιών». [3]
  5. «Κάθε επανάσταση σημαίνει μια απότομη μεταβολή στη ζωή των πλατύτατων μαζών του λαού. Αν δεν έχει ωριμάσει μια τέτοια μεταβολή, δεν μπορεί να γίνει αληθινή επανάσταση ... η επανάσταση δίνει σε όλο το λαό, μέσα σε λίγο καιρό, τα πιο περιεκτικά και τα πιο πολύτιμα διδάγματα.» [4]
  6. Υπάρχει μια διαλεκτική σχέση ανάμεσα στην επανάσταση και στην αντεπανάσταση, και είναι μια μάχη σκληρή, αδυσώπητη.
  7. Μέχρι το 1848 οι επαναστάσεις έθεταν μόνο το ζήτημα του εκτοπισμού της ξεπερασμένης κυρίαρχης τάξης από μια νέα, κυρίαρχη εκμεταλλεύτρια τάξη.

Χαρακτηριστικά της σοσιαλιστικής επανάστασης

Με το Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος το προλεταριάτο θεμελιώνει την κοσμοθεωρία του, την υλιστική αντίληψη της Ιστορίας και το πρόγραμμα πάλης του. Θεμελιώνεται η αντίληψη ότι ο κόσμος έχει μπει πλήρως στον αστικό δρόμο ανάπτυξης, όπου υπάρχει μια ασυμβίβαστη αντίθεση ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία, ανάμεσα στην αστική τάξη και το προλεταριάτο, ανάμεσα στην ατομική ιδιοποίηση του πλούτου και στον κοινωνικό χαρακτήρα της παραγωγής. Αποδεικνύεται περίτρανα ότι η πραγματικά επαναστατική τάξη είναι το προλεταριάτο, που έχει την ιστορική αποστολή να βάλει τέλος στην κυριαρχία της αστικής τάξης και σε κάθε μορφή εκμετάλλευσης καθώς, προκειμένου ν’ απελευθερωθεί η εργατική τάξη, χρειάζεται ν’ απελευθερώσει όλες τις καταπιεσμένες τάξεις. [5] Όπως πολύ καλά έγραψε ο Ένγκελς:

«Η ανατροπή που επιδιώκει ο σύγχρονος σοσιαλισμός είναι, με δυο λόγια, η νίκη του προλεταριάτου πάνω στην αστική τάξη και η δημιουργία νέας οργάνωσης της κοινωνίας με την εκμηδένιση όλων των ταξικών διαφορών. Για να γίνει αυτό, δε χρειάζεται μόνο ένα προλεταριάτο που θα πραγματώσει αυτήν την ανατροπή, μα και μια αστική τάξη που στα χέρια της θα έχουν αναπτυχθεί οι κοινωνικές παραγωγικές δυνάμεις τόσο, που να επιτρέπουν την οριστική εκμηδένιση των ταξικών διαφορών.» [6]

Αυτές οι ιδέες επαναλαμβάνονται συνεχώς από το μαρξισμό και τις ανακεφαλαιώνει έξοχα ο ίδιος ο Ένγκελς στην «Εισαγωγή» στο έργο του Μαρξ Οι ταξικοί αγώνες στη Γαλλία 1848-1850. Οι Στάλιν, Κίροφ και Ζντάνοφ, όταν έγραφαν τις Παρατηρήσεις σχετικά με τη σύνοψη του εγχειριδίου Νεότερης Ιστορίας, σημείωσαν πολύ καλά ποια είναι η βασική διαφορά ανάμεσα στις αστικές επαναστάσεις και τη σοσιαλιστική επανάσταση: «Η γαλλική αστική επανάσταση (και κάθε αστική επανάσταση), αφού απελευθέρωσε το λαό από τα δεσμά της φεουδαρχίας και της απολυταρχίας, του επέβαλε νέα δεσμά, τα δεσμά του καπιταλισμού και της αστικής δημοκρατίας, ενώ η σοσιαλιστική επανάσταση στη Ρωσία εξάλειψε όλα τα δεσμά, κάθε είδους, και απελευθέρωσε το λαό απ’ όλες τις μορφές εκμετάλλευσης... » [7]

Άλλο βασικό ζήτημα που υπογραμμίζει ο μαρξισμός-λενινισμός έχει να κάνει με το ρόλο του κράτους, της κρατικής μηχανής, για την οποία ο Μαρξ στη 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη αναφέρει ότι «όλες οι επαναστάσεις τελειοποιούσαν τη μηχανή αυτή αντί να την τσακίσουν. Τα κόμματα που αγωνίζονταν διαδοχικά για την εξουσία θεωρούσαν την κατάκτηση του απέραντου αυτού κρατικού οικοδομήματος σαν την κυρίαρχη λεία του νικητή». Η καταστροφή, η κατεδάφιση του κράτους είναι έργο της Επανάστασης, όπως τονίζει με σαφήνεια στις παραμονές της Οκτωβριανής Επανάστασης: «Η επανάσταση συνίσταται στο ότι το προλεταριάτο καταστρέφει το “μηχανισμό διοίκησης” και ολόκληρο τον κρατικό μηχανισμό και τον αντικαθιστά μ’ έναν καινούργιο, που αποτελείται από ένοπλους εργάτες.» [8] Η σημαντική εμπειρία της Κομμούνας το 1871 τροφοδότησε τη μαρξιστική-λενινιστική θεωρία σχετικά με τη σοσιαλιστική επανάσταση, καθώς και το Πρόγραμμα των Ρώσων κομμουνιστών.

Ο Λένιν εμπλούτισε τον επιστημονικό σοσιαλισμό μελετώντας την ανάπτυξη του καπιταλισμού στην ιμπεριαλιστική του φάση, που επιτάχυνε και δημιούργησε τις απαραίτητες προϋποθέσεις για το ξέσπασμα και τη νίκη της προλεταριακής επανάστασης, εγκαινιάζοντας την εποχή της κοινωνικής επανάστασης που θα οδηγήσει στον κομμουνισμό.

Έχει αξία να παραθέσουμε εκτενή αποσπάσματα από τα Υλικά σχετικά με την τροποποίηση του Προγράμματος του Κόμματος, που έγραψε ο Λένιν αφού παρουσίασε τις Θέσεις του Απρίλη που επηρέασαν καθοριστικά την 7η Συνδιάσκεψη του Κόμματος, καθώς και τη στρατηγική και τακτική των κομμουνιστών εκείνη την περίοδο:

«Ο παγκόσμιος καπιταλισμός έφτασε σήμερα —από τις αρχές περίπου του 20ού αιώνα— στη βαθμίδα του ιμπεριαλισμού. Ο ιμπεριαλισμός, ή η εποχή του χρηματιστικού κεφαλαίου, είναι μια τόσο πολύ αναπτυγμένη κεφαλαιοκρατική οικονομία, που οι μονοπωλιακές ενώσεις των κεφαλαιοκρατών —συνδικάτα, καρτέλ, τραστ— έχουν αποκτήσει αποφασιστική σημασία, το τραπεζιτικό κεφάλαιο με την τεράστια συγκέντρωσή του συγχωνεύτηκε με το βιομηχανικό, η εξαγωγή κεφαλαίου σε ξένες χώρες έχει πάρει πολύ μεγάλες διαστάσεις, όλος ο κόσμος έχει πια μοιραστεί εδαφικά ανάμεσα στις πλουσιότερες χώρες και άρχισε το οικονομικό μοίρασμα του κόσμου ανάμεσα στα διεθνή τραστ.

Σ’ αυτές τις συνθήκες οι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι, δηλαδή οι πόλεμοι για την παγκόσμια κυριαρχία, για τις αγορές του τραπεζιτικού κεφαλαίου, για το στραγγαλισμό των μικρών και αδύνατων λαών, είναι αναπόφευκτοι. Και τέτοιος ακριβώς είναι ο πρώτος μεγάλος ιμπεριαλιστικός πόλεμος του 1914-1917.

Και ο εξαιρετικά υψηλός βαθμός ανάπτυξης του παγκόσμιου καπιταλισμού γενικά' και η αντικατάσταση του ελεύθερου συναγωνισμού από το μονοπωλιακό καπιταλισμό' και η προετοιμασία από τις τράπεζες, καθώς και από τις ενώσεις των κεφαλαιοκρατών, ενός μηχανισμού για την κοινωνική ρύθμιση του προτσές της παραγωγής και της διανομής των προϊόντων' και η συνδεδεμένη με την ανάπτυξη των κεφαλαιοκρατικών μονοπωλίων αύξηση της ακρίβειας και της καταπίεσης των συνδικάτων πάνω στην εργατική τάξη, το τεράστιο δυσκόλεμα του οικονομικού και πολιτικού της αγώνα · και οι φρικαλεότητες, τα δεινά, η καταστροφή, η εξαγρίωση που γεννά ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος —όλα αυτά κάνουν τη βαθμίδα ανάπτυξης, όπου έχει φτάσει σήμερα ο καπιταλισμός, εποχή της προλεταριακής, σοσιαλιστικής επανάστασης.

Η εποχή αυτή άρχισε.

Μόνο η προλεταριακή, σοσιαλιστική επανάσταση μπορεί να βγάλει την ανθρωπότητα από το αδιέξοδο που δημιούργησε ο ιμπεριαλισμός και οι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι. Όποιες κι αν είναι οι δυσκολίες της επανάστασης και οι πιθανές προσωρινές αποτυχίες της ή τα κύματα της αντεπανάστασης —η τελική νίκη του προλεταριάτου είναι αναπόφευκτη.

Γι’ αυτό στην ημερήσια διάταξη της εποχής που ζούμε μπαίνει, λόγω των αντικειμενικών συνθηκών, η ολόπλευρη άμεση προετοιμασία του προλεταριάτου για την κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας, με σκοπό την εφαρμογή των οικονομικών και πολιτικών μέτρων που αποτελούν το περιεχόμενο της σοσιαλιστικής επανάστασης.»

Θα μπορούσαμε να πούμε με σιγουριά ότι σε αυτό το ντοκουμέντο επιβεβαιώνεται η ικανότητα πρόβλεψης του μαρξισμού-λενινισμού που αξιολογεί τις συνθήκες και θέτει τα καθήκοντα της εργατικής τάξης, που κατανοεί από ιστορικής άποψης τη νομοτέλεια της προλεταριακής επανάστασης, δεδομένων των ιστορικών ορίων του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Επιβεβαιώθηκε από την Οκτωβριανή Επανάσταση, αλλά παραμένει επίκαιρο και στις μέρες μας.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό της σοσιαλιστικής επανάστασης είναι η συνειδητή συμμετοχή της εργατικής τάξης και των καταπιεσμένων μαζών, που εκπροσωπούνται από την οργανωμένη πρωτοπορία τους, δηλαδή το Κομμουνιστικό Κόμμα, όχι μόνο κατά τη διάρκεια της επανάστασης, αλλά και σε όλη την περίοδο της προετοιμασίας. Το Κόμμα είναι το γενικό επιτελείο της εργατικής τάξης, ο διαφωτιστής και οργανωτής της. Μόνο αυτό επιλύει όλα τα προβλήματα που παρουσιάζονται, αποσαφηνίζει τις υλικές προϋποθέσεις, το πρόγραμμα, το ρόλο των διάφορων τάξεων, το ζήτημα των συμμαχιών, τη στρατηγική, την τακτική, την επίθεση, την άμυνα, τους ελιγμούς, τα συνθήματα, τη συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης πραγματικότητας. Το Κόμμα δημιουργεί τ’ απαραίτητα εργαλεία για να τα συσσωρεύει η εργατική τάξη, στην κατεύθυνση της κατάκτησης της εξουσίας, δουλεύει στις μαζικές οργανώσεις, ειδικά στα συνδικάτα, όπου οι κομμουνιστές δουλεύουν από τα μέσα για την οργάνωση της εργατικής τάξης, ώστε να κερδίζουν έδαφος και να νικούν την οπορτουνιστική, ρεφορμιστική γραμμή της ταξικής συνεργασίας. Και στην κατεύθυνση της δουλειάς κατά τομείς, της θεωρίας, της μελέτης για καυτά ζητήματα της ζωής της εργατικής τάξης, τους δείκτες βαθέματος της συνείδησής της, τους μηχανισμούς επικοινωνίας που διαθέτει, την κατάλληλη στιγμή της επανάστασης (ούτε λεπτό πριν, ούτε λεπτό μετά), καθώς και όλα εκείνα, όταν το καθορίσει η συγκεκριμένη κατάσταση, που έχουν να κάνουν με την εξέγερση και το ρόλο της επαναστατικής βίας. Μόνο με το Κομμουνιστικό Κόμμα μπορεί η εργατική τάξη να διαβεί τις θύελλες της όξυνσης της ταξικής πάλης στις μεγάλες καμπές της Ιστορίας, έχοντας ως στόχο την επανάσταση και ως ασφαλές λιμάνι το σοσιαλισμό-κομμουνισμό.

Η Οκτωβριανή Επανάσταση δείχνει το δρόμο

Η νικηφόρα εξέγερση στις 7 Νοέμβρη 1917, που εξασφάλισε τη νίκη της Προλεταριακής Επανάστασης, έχει τις ρίζες της στη δραστηριότητα του Μπολσεβίκικου Κόμματος και στο θεωρητικό και πρακτικό έργο του λενινισμού.

Καταρχάς, η θεωρία του Κόμματος Νέου Τύπου, που επιτρέπει στους κομμουνιστές να δρουν στην εργατική τάξη σε συνθήκες σκληρής καταπίεσης από την τσαρική απολυταρχία και να είναι προετοιμασμένο ν’ αναπτύξει την πολιτική του δραστηριότητα με όλες τις μορφές πάλης.

Ένα Κόμμα ικανό ν’ αντικρούσει όλα τα ιδεολογικά ρεύματα που σπέρνουν σύγχυση στην εργατική τάξη ή εμποδίζουν την πολιτική, ιδεολογική και οργανωτική της ανεξαρτησία, όπως ο λαϊκισμός, «ο νόμιμος μαρξισμός», ο μενσεβικισμός και όλες οι παραλλαγές του που προκύπτουν από τα σκαμπανεβάσματα της πάλης, όπως ο τροτσκισμός.

Ένα Κόμμα ικανό ν’ αναλάβει την υπεράσπιση και ανάπτυξη του μαρξισμού απέναντι στον οπορτουνιστικό εκφυλισμό της Β' Διεθνούς, που αλλοίωσε την προλεταριακή θεωρία απολυτοποιώντας τις μεταρρυθμίσεις, διαστρεβλώνοντας την άποψη των Μαρξ και Ένγκελς για το Κράτος, την Επανάσταση, τη δικτατορία του προλεταριάτου. Χωρίς την αντιπαράθεση του Λένιν και του Μπολσεβίκικου Κόμματος με τον Μπέρνσταϊν και τον Κάουτσκι σχετικά με αυτά τα ζητήματα και τον ιμπεριαλισμό, το Κόμμα δε θα ήταν προετοιμασμένο να κατανοήσει τον καπιταλισμό των μονοπωλίων και τους ιμπεριαλιστικούς πολέμους ως καταλύτες της επαναστατικής διαδικασίας. Η προσπάθεια του λενινισμού ήταν κολοσσιαία.

Ένα Κόμμα που σφυρηλατήθηκε σε δυο επαναστάσεις, του 1905 και του Φλεβάρη του 1917. Αυτή η σκληραγώγηση, αυτά τα διδάγματα ήταν καθοριστικά για την ταυτότητα της οργάνωσης και των μελών της. Είναι διαχρονικά διδάγματα και θεωρούμε σκόπιμο ν’ ανακεφαλαιώσουμε ορισμένα από αυτά:

  1. «Ο βασικός νόμος της επανάστασης ... συνίσταται στο εξής: Για την επανάσταση δεν είναι αρκετό να κατανοήσουν οι εκμεταλλευόμενες και καταπιεζόμενες μάζες πως είναι αδύνατο να ζουν με τον παλιό τρόπο και ν’ απαιτούν αλλαγή. Για την επανάσταση είναι απαραίτητο οι εκμεταλλευτές να μην μπορούν να ζουν και να κυβερνούν με τον παλιό τρόπο. Μόνο όταν “οι κάτω” δε θέλουν και “οι πάνω” δεν μπορούν να ζουν και να κυβερνούν με τον παλιό τρόπο, μόνο τότε μπορεί να νικήσει η επανάσταση.» [9]
  2. Η επανάσταση δεν είναι εφικτή χωρίς επαναστατική κατάσταση και τα διακριτικά χαρακτηριστικά της: Η κυρίαρχη τάξη δεν είναι σε θέση να εξασφαλίσει την κυριαρχία της, αυξάνονται πάνω από το συνηθισμένο οι συνθήκες φτώχειας κι εξαθλίωσης της εργατικής τάξης, αυξάνεται η δραστηριότητα των μαζών που κατά κανόνα είναι παθητικές. Όλα αυτά, σε συνδυασμό με ένα επίπεδο οργάνωσης και πολιτικοποίησης της εργατικής τάξης που εκφράζεται στη δύναμη του Κομμουνιστικού Κόμματος, που πάντα θα είναι το μόνο ικανό να συγκεκριμενοποιεί την επαναστατική κατάσταση, τα συνθήματα που θα έρθουν και να ηγείται της διαδικασίας κατάληψης της εξουσίας και της σοσιαλιστικής επανάστασης.
  3. Η πρωτοπορία, το Κομμουνιστικό Κόμμα, είναι απαραίτητη και είναι εγγύηση της νίκης, αλλά είναι απαραίτητη η συμμετοχή των εκμεταλλευόμενων μαζών και η απόκτηση ιδίας πολιτικής εμπειρίας. Όπως τόνισε ο Λένιν, αυτό αποτελεί μια ακόμη νομοτέλεια της επανάστασης.
  4. Ο ρόλος του ιμπεριαλισμού, οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις, οι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι, καθώς και το να γνωρίζει κανείς πώς να χρησιμοποιεί αυτές τις αντιθέσεις για την επαναστατική πάλη.
  5. Στο σοσιαλισμό, στο στάδιο της δικτατορίας του προλεταριάτου η ταξική πάλη οξύνεται και χρειάζεται να οξυνθεί η επίθεση ενάντια στον ταξικό εχθρό, ξεκινώντας με το δυνάμωμα του Κόμματος της εργατικής τάξης.

Αρκεί να μελετήσουμε τα πρακτικά του Κόμματος των Μπολσεβίκων μετά από τον Αύγουστο του 1917 για ν’ αντιληφθούμε τη σημασία που έδωσαν οι κομμουνιστές στη συγκεκριμένη ανάλυση της κρίσης κορυφών και την εξέλιξή της εν συνεχεία, την προσαρμογή και αναπροσαρμογή των διάφορων εκφράσεων της κυρίαρχης τάξης και την αύξηση της δραστηριότητας των προλεταριακών μαζών. Επίσης, με πρωτοβουλία του Λένιν, η Κεντρική Επιτροπή του Μπολσεβίκικου Κομμουνιστικού Κόμματος δημιούργησε μια Επιτροπή που παρακολουθούσε την εντατικοποίηση της δραστηριότητας των μαζών, την τάση τους γι’ ανυπακοή. [10]

Σύγχρονη διαπάλη ανάμεσα στη μεταρρύθμιση και την επανάσταση

Βεβαίως, η Οκτωβριανή Επανάσταση αποτελεί ένα σπουδαίο μάθημα για την πάλη των κομμουνιστών, ωστόσο εδώ καταπιανόμαστε μονάχα με μερικές πλευρές.

Σήμερα είναι σημαντικό να επιβεβαιώνουμε την ανάγκη της σοσιαλιστικής επανάστασης για λόγους που έχουν προαναφερθεί, όπως τα ιστορικά όρια του καπιταλισμού, τα οποία έχουν ήδη ξεπεραστεί και μας οδηγούν στη βαρβαρότητα. Αυτό θα πρέπει να είναι σαφές, καθώς μπαίνει εκ νέου στο επίκεντρο της πολεμικής των κομμουνιστικών κι εργατικών κομμάτων, αφού ορισμένα εφαρμόζουν μια πολιτική παρόμοια με της σοσιαλδημοκρατίας στην οποία άσκησαν κριτική οι μπολσεβίκοι, μια πολιτική με σταδιακές μεταρρυθμίσεις, κοινοβουλευτισμό, ταξική συνεργασία, διαχείριση του ίδιου κρατικού μηχανισμού.

Βέβαια αυτές οι πολιτικές έχουν παλιότερες ρίζες που έχουν να κάνουν με την πολιτική αντανάκλαση συγκεκριμένων αντικειμενικών συνθηκών που επέδρασαν στις αρνητικές απόψεις που εκδηλώθηκαν στο 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ, που απολυτοποιούσαν την ποικιλομορφία των εθνικών δρόμων προς το σοσιαλισμό, τον ειρηνικό τους χαρακτήρα, τις διαταξικές συμμαχίες, τη χρησιμότητα του αστικού κοινοβουλίου και την ίδια την αστική δημοκρατία. Να σημειώσουμε ότι αποτελούν παράγοντα καθυστέρησης των επαναστατικών καθηκόντων του προλεταριάτου.

Απέναντι στα μεγάλα προβλήματα των εργατών σε όλο τον κόσμο, απέναντι σε πολέμους κι ενδοϊμπεριαλιστικές διαμάχες, απέναντι στην επιθετικότητα που βιώνουν οι λαοί, απέναντι στην πείνα, τη φτώχεια και τις αρρώστιες που μαστίζουν τους καταπιεσμένους του κόσμου, απέναντι στην εκμετάλλευση της εργατικής τάξης σε οποιαδήποτε χώρα, η μοναδική απάντηση είναι ν’ ακολουθήσουμε το δρόμο της Οκτωβριανής Επανάστασης: Ανατροπή της εξουσίας των καπιταλιστών, εργατική εξουσία.

Ορισμένες πολιτικές διαδικασίες στη Λατινική Αμερική παρουσιάζονται ως επαναστάσεις και παρότι στην εποχή τους είχαν ορισμένα από τα χαρακτηριστικά όπως η πλατιά συμμετοχή των μαζών, πολιτική κρίση κορυφών, αντικειμενικά έδειξαν ότι απέχουν πολύ από μια πραγματική επανάσταση, καθώς διατηρούν τον κρατικό μηχανισμό, επιδιώκουν μόνο να τον τελειοποιήσουν, χωρίς να σκοπεύουν να τον καταστρέψουν, χωρίς ν’ αλλάζουν τις σχέσεις παραγωγής. Διαδικασίες επονομαζόμενες ως επαναστάσεις πολιτών, μπολιβαριανές, του σοσιαλισμού του 21ου αιώνα, έδειξαν ότι, ανεξάρτητα από τις κοινωνικές τους σημαίες, έχουν προσυπογράψει αυστηρά ένα πλαίσιο μεταρρύθμισης του συστήματος που θα πρέπει οπωσδήποτε να οδηγήσει στην αναδιοργάνωση της κυριαρχίας του τρόπου της καπιταλιστικής παραγωγής.

Η νίκη της αντεπανάστασης απέναντι στην ελπίδα του σοσιαλισμού

Επίσης, η νίκη της αντεπανάστασης μας επιτρέπει ν’ αντλήσουμε διδάγματα από την εμπειρία της Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης για την επαναστατική πρακτική των μελλοντικών επαναστάσεων των οποίων θα ηγηθούμε οι κομμουνιστές. Πέρα από τις σκέψεις που σημειώνονται στο κείμενο «Εκτιμήσεις και συμπεράσματα από τη σοσιαλιστική οικοδόμηση στον 20ό αιώνα, κυρίως στην ΕΣΣΔ. Η αντίληψη του ΚΚΕ για το Σοσιαλισμό» μπορούμε να επισημάνουμε τα εξής σημεία:

Είμαστε στην εποχή του ιμπεριαλισμού και των προλεταριακών επαναστάσεων, εποχή της κοινωνικής επανάστασης θα έλεγε ο Μαρξ, γι’ αυτό και η ήττα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ δε σημαίνει ότι ο σοσιαλισμός δεν είναι εφικτός, αλλά πρόκειται για προσωρινή ήττα. Στην εποχή της κοινωνικής επανάστασης είναι προκαθορισμένο το ξέσπασμα πολυάριθμων επαναστάσεων και με την εξέλιξη των παραγωγικών δυνάμεων στον καπιταλισμό οι μελλοντικές επαναστάσεις θα γίνουν σε καλύτερες συνθήκες για να θάψουν τον καπιταλισμό. Για παράδειγμα, σήμερα οι υλικές προϋποθέσεις για την άσκηση του προλεταριακού διεθνισμού είναι πιο αναπτυγμένες από την ανάπτυξη των Μαζικών Μέσων Επικοινωνίας, και κυρίως από την ανάπτυξη των σχέσεων αλληλεξάρτησης με τα ιμπεριαλιστικά κράτη και την ακόμα μεγαλύτερη συγκέντρωση κεφαλαίου.

Υπενθυμίζουμε ότι ο ιμπεριαλισμός είναι η παραμονή της κοινωνικής επανάστασης του προλεταριάτου και ότι «η διατήρηση της παλιάς κοινοτικής οργάνωσης συνεπάγεται την καταστροφή των συνθηκών πάνω στις οποίες στηρίζεται και μετατρέπεται στο αντίθετό της». [11] Γι’ αυτό και κάθε τι που κάνει η αστική τάξη για ν’ αποτρέψει την καταστροφή του καπιταλισμού, για να βαθύνει την εκμετάλλευση, να βρει κοινωνικούς και τεχνολογικούς μηχανισμούς για ν’ αυξήσουν την εκμετάλλευση κτλ., συμπεριλαμβανόμενης της προσωρινής νίκης της αντεπανάστασης που υπέστη η ΕΣΣΔ, η σοσιαλιστική πατρίδα που αναδύθηκε από την Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση του 1917, αυτή η προσωρινή ήττα δεν ακυρώνει το σοσιαλισμό, αλλά μας αφήνει διδάγματα για την πολιτική πρακτική για τις επαναστάσεις που μέλλονται να ’ρθουν.


[1] Καρλ Μαρξ, «Πρόλογος στη συμβολή στην κριτική της πολιτικής οικονομίας».

[2] Β. Ι. Λένιν, Ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού, Εκδόσεις σε ξένες γλώσσες, Πεκίνο, 1975.

[3] Β. Ι. Λένιν, «Εισήγηση στη Συνδιάσκεψη των Εργοστασιακών Επιτροπών του Κυβερνείου Μόσχας, 23 του Ιούλη 1918», Άπαντα, τόμ. 27, εκδ. Προγκρέσο, Μόσχα.

[4] Β. Ι. Λένιν, «Τα διδάγματα της Επανάστασης», Άπαντα, τόμ. 25, εκδ. Προγκρέσο, Μόσχα.

[5] Πιθανόν η Γερμανική Ιδεολογία να είναι το πρώτο μαρξιστικό έργο όπου κατοχυρώνεται αυτό. Εκεί ο Μαρξ και ο Ένγκελς γράφουν από κοινού το εξής: «Σε όλες τις προηγούμενες επαναστάσεις ο τρόπος δραστηριότητας μένει αμετάβλητος και πρόκειται μόνο για μια άλλη κατανομή αυτής της δραστηριότητας, για μια νέα κατανομή της εργασίας σε άλλα πρόσωπα. Η κομμουνιστική επανάσταση στρέφεται, αντίθετα, ενάντια στον προγενέστερο τρόπο δραστηριότητας, εξαλείφει την εργασία και καταλύει την κυριαρχία όλων των τάξεων, καταργώντας τις ίδιες τις τάξεις, γιατί αυτή γίνεται από την τάξη που δε λογαριάζεται πια σαν τάξη μέσα στην κοινωνία, που δεν αναγνωρίζεται σαν τέτοια και που είναι ήδη η έκφραση στους κόλπους της τωρινής κοινωνίας της διάλυσης όλων των τάξεων, όλων των εθνοτήτων κλπ.»

[6] Φρ. Ένγκελς, «Οι κοινωνικές σχέσεις στη Ρωσία», 'Έργα Μαρξ και Ένγκελς, τόμ. 18.

[7] Α. Μ. Πανκράτοβα, Ιστορία τηςΕΣΣΔ, τόμ. 3, εκδ. Πουέμπλος Ουνίδος, Ουρουγουάη, 1947.

[8] Β. Ι. Λένιν, Κράτος κι Επανάσταση, εκδ. Προγκρέσο, Μόσχα.

[9] Β. Ι. Λένιν, «Αριστερισμός», παιδική αρρώστια του κομμουνισμού, εκδ. Προγκρέσο, Μόσχα.

[10] Πρακτικά της Κεντρικής Επιτροπής του Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος Ρωσίας (μπολσεβίκικο), Αύγουστος 1917- Φλεβάρης 1918, ΚουαδέρνοςντεΠασάδο ι Πρεσέντε, 21οςαιώνας, Εντιτόρες.

[11] Κ. Μαρξ, Προκαπιταλιστικέςμορφές παραγωγής, Μεξικό, FCE, 1987.