Το 2014 συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την πρώτη μεγάλη παγκόσμια σύγκρουση μεταξύ των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων.
Η πρώτη μεγάλη κρίση του καπιταλιστικού συστήματος, η λεγόμενη «Μεγάλη Ύφεση» σάρωσε τον κόσμο από το 1873 κι έθεσε τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις σε μια δύσκολη κατάσταση. Η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων από τη Βιομηχανική Επανάσταση είχε φτάσει σε επίπεδα ασύγκριτα με το παρελθόν. Ήταν η πρώτη μεγάλη κρίση υπερπαραγωγής του καπιταλισμού.
Η Ύφεση προσδιορίζει το τέλος της περιόδου της ελεύθερης ανταλλαγής και ανακοινώνει το μελλοντικό καπιταλισμό, τον ιμπεριαλισμό. Η απάντηση των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων δόθηκε στη Συνδιάσκεψη του Βερολίνου (1884-1885). Αν μέχρι τότε ο ευρωπαϊκός ιμπεριαλισμός μετά βίας είχε φτάσει στην Αφρική, από τότε θα ριχνόταν στην ανελέητη κατάκτηση της ηπείρου: μέσα σε λίγα χρόνια, μόνο η Λιβερία (προτεκτοράτο των ΗΠΑ) και η Αιθιοπία (μετά από έναν απελευθερωτικό πόλεμο) θα έμεναν εκτός του μοιράσματος των αποικιών.
Το τέλος του βρετανικού ιμπεριαλιστικού μονοπωλίου και η γέννηση μιας ιμπεριαλιστικής πολυπολικότητας, όχι μόνο δεν εγγυήθηκαν την ειρήνη, αλλά εξασφάλισαν τη σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ δυνάμεων.
Εκείνη τη στιγμή, όταν η ιστορική σοσιαλδημοκρατία έπρεπε να παίξει το ρόλο της πρωτοπορίας του εργατικού κινήματος, ολοκλήρωσε την προδοσία της, περνώντας στο στρατόπεδο της αστικής τάξης. Με την υπογραφή, από πλευράς της γαλλικής και γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας, των πολεμικών πιστώσεων (4 Αυγούστου 1914), όχι μόνο δρομολογούνταν η χρεοκοπία της 2ης Διεθνούς στηρίζοντας τη δική της ιμπεριαλιστική αστική τάξη, αλλά και αποδεικνυόταν ότι το εργατικό κίνημα μπορεί να εδραιωθεί παλεύοντας αποτελεσματικά ενάντια στον οπορτουνισμό.
Έναν αιώνα μετά, η σημερινή κρίση είναι πολύ πιο βαθιά από το 1873, ακόμα και από το 1929. Σήμερα, όπως τότε, η ανάπτυξη του καπιταλισμού στην ιμπεριαλιστική του φάση θέτει τις κεντρικές αστικές τάξεις σε μια θέση του τύπου όλα ή τίποτα. Ο κύκλος καπιταλιστικής συσσώρευσης ανακόπτεται και οι αστικές τάξεις έχουν δύο επιλογές: ή να δουν την εξουσία τους ως κυρίαρχη τάξη να υποχωρεί ή να ριχτούν σ’ έναν ιμπεριαλιστικό πόλεμο ως απελπισμένη διέξοδο. Στον ιμπεριαλισμό πια δεν υπάρχει ειρήνη, υπάρχει μια γενική κατάσταση μόνιμου πολέμου.
Ένα προηγούμενο ιστορικό γεγονός ήταν καθοριστικό για τη σημερινή κατάσταση, ο θρίαμβος της αντεπανάστασης στη Σοβιετική Ένωση και στις σοσιαλιστικές χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, επαναφέροντας την καπιταλιστική δικτατορία στο μεγαλύτερο μέρος του πρώην σοσιαλιστικού μπλοκ.
Η ΕΣΣΔ, μαζί με τις υπόλοιπες σοσιαλιστικές χώρες και το κίνημα των αδεσμεύτων, όρθωσε ένα πραγματικό τείχος στα πιο επιθετικά σχέδια των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, που αναγκάστηκαν να δημιουργήσουν ένα κοινό μέτωπο ενάντια στο σοσιαλισμό, μειώνοντας έτσι-μεταβατικά-τον κίνδυνο μιας ένοπλης αντιπαράθεσης μεταξύ καπιταλιστών.
Σήμερα, μετά από περισσότερα από είκοσι χρόνια χωρίς την ύπαρξη αυτού του τείχους που ήταν το σοσιαλιστικό μπλοκ, είμαστε μάρτυρες του πώς οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις εντείνονται γρήγορα, δημιουργώντας μια κατάσταση που η εργατική τάξη και οι πρωτοπόρες της οργανώσεις, τα Κομμουνιστικά και Εργατικά Κόμματα, πρέπει να αναλύσουμε και να μελετήσουμε σε βάθος, αν θέλουμε να δομήσουμε μια συνεπή επαναστατική θέση σε σχέση με την ιστορική στιγμή που ζούμε, στην οποία η πιθανότητα νέων ιμπεριαλιστικών πολέμων είναι κάθε μέρα και μεγαλύτερη.