Οι κομμουνιστές και η χειραφέτηση της γυναίκας: Πολεμική με τα ρεύματα του αστικού και μικροαστικού φεμινισμού


Επιτροπής για τη Χειραφέτηση της Γυναίκας της ΚΕ του ΚΚ Μεξικού

«Αυτό που θα δώσει ο κομμουνισμός στη γυναίκα δε θα μπορέσει σε καμιά περίπτωση να της το δώσει το αστικό γυναικείο κίνημα. Όσο υπάρχει κυριαρχία του κεφαλαίου και η ατομική ιδιοκτησία, είναι αδύνατη η απελευθέρωση της γυναίκας.»

3ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς

Η Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση συγκλόνισε τον κόσμο, όπως γράφει ο Αμερικανός κομμουνιστής Τζον Ριντ, γιατί, εγκαινιάζοντας την εποχή μετάβασης από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό, άνοιξε το δρόμο για μια ποιοτική άνοδο της διεθνούς πάλης των επαναστατών και της εργατικής τάξης, που είχε την έκφρασή του στη διαμόρφωση της Κομμουνιστικής Διεθνούς, που ανάμεσα σε άλλα καθήκοντα συνέβαλε στη δημιουργία Κομμουνιστικών Κομμάτων στη Λατινική Αμερική: Σε αυτό της Αργεντινής το Γενάρη του 1918 και αυτό του Μεξικού το Νοέμβρη του 1919, τα πρώτα από διάφορα κόμματα που οργανώθηκαν στην ήπειρο.

Η δημιουργία του Μεξικανικού Τμήματος της Κομμουνιστικής Διεθνούς, του ΚΚΜ, εμπλούτισε την ταξική πάλη στη χώρα μας, πρώτα και κύρια στην εργατική τάξη και στην αγροτιά, αλλά και στους διανοούμενους, στους φοιτητές, στη γυναίκα και στη νεολαία.

Οι κομμουνιστές στο Μεξικό ήταν οι σκαπανείς της πάλης για τη χειραφέτηση της γυναίκας. Οι πρωτοποριακές θέσεις του ΚΚΜ είχαν μια διπλή πηγή: Η πρώτη ήταν η συνεπής πάλη του μαρξισμού στο θέμα, εμπλουτισμένη από τη Διεθνή Διάσκεψη της Γυναίκας που οργάνωσαν η Κλάρα Τσέτκιν και η Ρόζα Λούξεμπουργκ στο περιθώριο της Β'Διεθνούς, την απόφαση της οποίας υιοθέτησε η Γ' Διεθνής. Η δεύτερη, το αποφασιστικό παράδειγμα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ, που έκανε γιγάντια βήματα για μια νέα κοινωνία, όπου ήταν αντιληπτό ότι οι εργάτριες και οι εργάτες είχαν την εξουσία και οι πρόοδοί τους στο θέμα της εργασίας, της οικογένειας, της παιδείας, της υγείας, διευκόλυναν τη γυναίκα να σπάσει τις αλυσίδες της και να πετύχει την πραγματική χειραφέτηση. Στα μάτια του διεθνούς προλεταριάτου η σοσιαλιστική οικοδόμηση ήταν μια λύση στις ανάγκες του.

Στο Μεξικό, μια κοινωνία όπου η αστική τάξη στηριζόταν στην καθολική θρησκεία και την πλαστή ηθική της ως μοντέλο για τη γυναίκα και την οικογένεια, ως ιδεολογικό και πολιτιστικό πυλώνα που στήριζε την κυριαρχία της τάξης των εκμεταλλευτών, υιοθετήθηκε κατ’ εικόνα και ομοίωση το οικογενειακό μοντέλο όπου η γυναίκα είχε μια δευτερεύουσα θέση. Αυτά τα χρόνια οι κομμουνιστικές ιδέες είχαν έναν απελευθερωτικό ρόλο λόγω της πρωτοπόρας θέσης τους στην πάλη για πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα για τη γυναίκα, όπως εκείνα που έθεταν οι κατευθύνσεις της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Για παράδειγμα, το δικαίωμα στην προστασία της γυναίκας κατά την κύηση, τη γέννα και το θηλασμό, στην ισότητα των μισθών με τους άντρες της εργατικής τάξης, τη συμμετοχή σε συνδικάτα, στην ηγεσία συνδικάτων και άλλων οργανώσεων, καθώς και στην πολιτική ζωή.

Με τη δουλειά των κομμουνιστών κατακτήθηκε το δικαίωμα της ψήφου για τις γυναίκες το 1953, το δικαίωμα στο διαζύγιο, διακριτός χώρος στην πολιτική και συνδικαλιστική πάλη. Το φαινόμενο της φαλλοκρατίας συνάντησε ένα δυνατό εμπόδιο αναχαίτισης στην πολιτική, ιδεολογική και πολιτιστική δράση των κομμουνιστών.

Επρόκειτο για μια εξειδικευμένη δουλειά που ξεκίνησε με τη δημιουργία του Γυναικείου Τμήματος στην ΚΕ του ΚΚΜ το 1931 και είχε σημαντικές κατακτήσεις για τη γυναίκα εργάτρια και γενικά για το σύνολο των Μεξικανών γυναικών.

Η δουλειά στις γυναίκες από την πλευρά των κομμουνιστών, οι πρόοδοι και τα πισωγυρίσματά της, ήταν φυσικά συνδεμένα με την ανάπτυξη του ΚΚΜ. Υπό τις οδηγίες της Γ' Διεθνούς, η παρέμβαση είχε ταξικό προσανατολισμό και η οργανωτική δουλειά σημείωνε ανοδική πορεία. Χρόνια αργότερα, πρώτα κάτω από την επίδραση του μπροουντερισμού και, κατόπιν, της στροφής που σημειώθηκε στο 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ, το ΚΚΜ άρχισε ν’ αλλάζει την ταξική φύση του, τους πολιτικούς στόχους του, όντας πια τη δεκαετία του ’60 ένα κόμμα με κοινωνική σύνθεση άκρως μικροαστική που άνοιξε το δρόμο για τη διάλυσή του το 1981. Τα χρόνια αυτά σημαδεύτηκαν στο μέτωπο της πάλης για τη χειραφέτηση της γυναίκας από τη διείσδυση των φιλελεύθερων και μικροαστικών ιδεών της σεξουαλικής ελευθερίας και της άποψης του ανταγωνισμού μεταξύ των φύλων. Όταν στο ΚΚΜ επικρατούν οριστικά οι ευρωκομμουνιστικές ιδέες και διαλύεται, σταματάει, επίσης, η δουλειά του στις γυναίκες, πράγμα που αποτέλεσε σοβαρό πισωγύρισμα όχι μόνο για τη δουλειά των κομμουνιστών για τη χειραφέτηση της γυναίκας, αλλά και για το σύνολο της πάλης της γυναίκας εργάτριας και της Μεξικανής γυναίκας.

Για το λόγο αυτό οι αστικές και μικροαστικές ιδέες του φεμινισμού γίνονται ηγεμονικές και το γυναικείο κίνημα μπαίνει σε μια φάση σύγχυσης, διάχυσης και πλαστών λαβάρων, που αντικειμενικά οδηγούν αυτό το τόσο σημαντικό ζήτημα σε αδιέξοδο στη διάρκεια μιας περιόδου που διαρκεί σχεδόν 30 χρόνια.

Με την αναδιοργάνωση του ΚΚΜ το 1994 -και κυρίως από το 4ο Συνέδριό του και μετά (2010-2011)- οι κομμουνιστές θέτουν και πάλι ως αναγκαίο στόχο την οργάνωση της εργαζόμενης γυναίκας, πράγμα που συγκεκριμενοποιείται με τη Διάσκεψη για τη Χειραφέτηση της Γυναίκας, που πραγματοποιήθηκε στις 8 Μάρτη 2015.

Το 1996 το ΚΚΜ συζήτησε στο Συνέδριό του εκείνης της χρονιάς το ζήτημα, αλλά κάτω από λαθεμένο πρίσμα, που δημιούργησε προβλήματα. Αυτά τα χρόνια της σύγχυσης τέθηκε το ζήτημα να υιοθετήσει το ΚΚΜ το φεμινισμό ως ένα από τα στοιχεία της ταυτότητάς του, που με οργανωτικούς όρους αντιστοιχούσε σε τμηματοποίηση, κυρίως με την ποσόστωση εκπροσώπησης στην Κεντρική Επιτροπή και σε άλλα καθοδηγητικά όργανα. Η πλειοψηφία των αντιπροσώπων ψήφισε κατά, με το σωστό επιχείρημα ότι αυτό θ’ άνοιγε τις πόρτες για τον κατακερματισμό του ΚΚΜ. Ωστόσο, αποφεύχθηκε μια συζήτηση σε βάθος για την πάλη των κομμουνιστών για την οργάνωση της εργαζόμενης γυναίκας και για τα καθήκοντα των κομμουνιστών για να πλατύνει η συμμετοχή συντροφισσών στην εσωτερική ζωή, την αύξηση γυναικείων στελεχών, που ολοφάνερα δυσχεραίνει από τα ίδια τα εμπόδια της καθημερινής ζωής στον καπιταλισμό -κυρίως από την οικιακή σκλαβιά- και, επίσης, πρέπει να το πούμε αυτοκριτικά, από την έλλειψη κατανόησης των συντρόφων, κάτι που το Κόμμα άρχισε πρόσφατα ν’ αντιμετωπίζει. Αυτή ήταν η απόφαση του 5ου Συνεδρίου, που έγινε το Σεπτέμβρη του 2014, που ανάμεσα σε άλλα ψήφισε μια Απόφαση για την πραγματοποίηση της Πρώτης Διάσκεψης για τη Χειραφέτηση της Εργαζόμενης Γυναίκας, που παρουσίασε τα ακόλουθα συμπεράσματα:

  • Όντας στόχος μας η ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος και η οικοδόμηση του σοσιαλισμού-κομμουνισμού, είναι ανάγκη όλες μας οι δυνάμεις και οι οργανωτικές μας δυνατότητες να επικεντρωθούν στο τιτάνιο αυτό έργο. Όλες οι κομμουνίστριες και όλοι οι κομμουνιστές οφείλουμε να δουλεύουμε γι’ αυτό το καθήκον και τους στόχους, ανεξάρτητα από τη γραμμή ή το μέτωπο δράσης μας.
  • Για την επίτευξη της ανατροπής του κεφαλαίου και την εγκαθίδρυση του σοσιαλισμού-κομμουνισμού οφείλουμε να δουλεύουμε χέρι-χέρι με όλες τις δυνάμεις που βλέπουν στον καπιταλισμό τον κοινό εχθρό και στον κομμουνισμό τη μοναδική εναλλακτική λύση.
  • Μια από αυτές τις δυνάμεις είναι το γυναικείο εργατικό κίνημα. Η πάλη της γυναίκας για τη χειραφέτησή της και τη συμμετοχή της στις διαδικασίες απελευθέρωσης των λαών από την τυραννία και την καταπίεση υπήρξε ιστορική.
  • Σήμερα η γυναίκα αντιπροσωπεύει λίγο παραπάνω από το μισό της μεξικανικής κοινωνίας σε παραγωγικό στάδιο, πράγμα που συνεπάγεται ότι τώρα είναι πιο δεμένη στη διαδικασία της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης.
  • Οι κομμουνιστές γνωρίζουμε ότι η πάλη για την απελευθέρωση της γυναίκας δεν μπορεί ν’ αναβληθεί, η πάλη για τη χειραφέτηση της γυναίκας με κανέναν τρόπο δεν μπορεί να καθυστερήσει. Η χειραφέτηση της γυναίκας και η χειραφέτηση της εργατικής τάξης είναι κοινή και συμπληρωματική πάλη.
  • Γι’ αυτόν το λόγο το Κομμουνιστικό Κόμμα Μεξικού πρέπει στο ζήτημα αυτό να επικεντρώσει τις προσπάθειές του στα οργανωτικά προβλήματα που εμποδίζουν τη γυναίκα ν’ αγωνιστεί για την επίτευξη της πλήρους απελευθέρωσής της και την πλήρη άσκηση των δικαιωμάτων της. Εκεί όπου η γυναίκα δεν κατάφερε να οργανωθεί, το ΚΚΜ πρέπει να ενεργεί και να την οργανώνει, ενώ, από την άλλη μεριά, εκεί όπου αυτή κατάφερε να οικοδομήσει μια οργανωτική δομή, το Κόμμα οφείλει να την υποστηρίζει για να εξακολουθήσει ν’ αναπτύσσεται και να εδραιώνει τη δουλειά με ταξική συνείδηση.
  • Ως εκ τούτου, το ΚΚΜ έχει δυο θεμελιώδη καθήκοντα στη δουλειά με τη γυναίκα: Το πρώτο είναι να προσελκύει περισσότερες γυναίκες στο Κομμουνιστικό Κόμμα, κάνοντας ειδική προσπάθεια στις εργαζόμενες στα εργοστασιακά κέντρα, μέσω της συνειδητοποίησης και ιδεολογικής διαπαιδαγώγησης. Και το δεύτερο, να προωθεί την οργάνωσή της για τη δημιουργία ενός πλατιού μετώπου της εργαζόμενης γυναίκας, όπου θα συγκλίνουν εργαζόμενες γυναίκες κάθε ηλικίας -είτε είναι εργάτριες είτε νοικοκυρές, αγρότισσες, νέες κλπ.- και θα παλεύει για τις ειδικές διεκδικήσεις τους, έχοντας πάντα ξεκάθαρο ότι η πάλη της γυναίκας για την απελευθέρωσή της δεν πρέπει να είναι απομονωμένη και ότι αποτελεί τμήμα της διαδικασίας χειραφέτησης ολόκληρου του προλεταριάτου, της κατάργησης της καπιταλιστικής λογικής της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο.
  • Το Κομμουνιστικό Κόμμα έχει το χρέος να δουλεύει και να συσφίγγει τους οργανωτικούς δεσμούς με όλες τις εργαζόμενες γυναίκες. Η πάλη της γυναίκας δεν είναι ενάντια στον άντρα, η πάλη της γυναίκας είναι ενάντια στο κεφάλαιο και ενάντια στα ιδεολογικά κατασκευάσματα που καταπνίγουν την πλήρη ανάπτυξή της ως ανθρώπινο ον στην κοινωνία.

Γενικά χαρακτηριστικά της κατάστασης της εργαζόμενης γυναίκας στο Μεξικό

Ο καπιταλισμός στο Μεξικό εντείνει την εκμετάλλευση κατά της εργατικής τάξης και αυτή είναι πιο έντονη κατά της γυναίκας εργάτριας, πράγμα που φαίνεται από τις στατιστικές. Για τις ίδιες εργασίες ο μισθός είναι μικρότερος για τη γυναίκα. Με όρους εργασίας υπεργολαβίας τα εργατικά χέρια είναι βασικά γυναίκες. Γυναίκα έγκυος, γυναίκα απολυμένη. Πέρα από τις γενικές επιθέσεις ενάντια στο εργατικό κίνημα, στην περίπτωση της εργαζόμενης γυναίκας έχουν παρουσιαστεί φαινόμενα όπως η σεξουαλική παρενόχληση και οι κίνδυνοι βιασμού και θανάτου κατά τη μετακίνηση στους χώρους δουλειάς σε νυχτερινά ωράρια ή τα ξημερώματα: Οι δολοφονίες γυναικών υπολογίζονται σε χιλιάδες και παρουσιάζουν εμβληματικές περιπτώσεις, όπως στη Σιουδάδ Χουάρες Τσιουάουα, προλεταριακή πόλη όπου κυριαρχούν οι εργάτριες φασόν και τα εργατικά χέρια είναι κυρίως εργαζόμενες γυναίκες. Στους χώρους δουλειάς όπου η γυναίκα καταφέρνει να οργανωθεί σε συνδικάτα αντιμετωπίζει δυσκολίες που περιορίζουν τη συμμετοχή της στα διοικητικά τους όργανα, πράγμα που σε πολλές περιπτώσεις έχει να κάνει με το φαλλοκρατικό και σεξιστικό χαρακτήρα των ίδιων των συναδέλφων της. Και αυτό σε περίπτωση που καταφέρει να έχει πρόσβαση στα συνδικάτα, αφού από την άλλη πλευρά υπάρχουν γυναίκες που δεν καταφέρνουν καν να ενταχτούν στα συνδικάτα (μόνο ένα 3,8% των γυναικών από το σύνολο των εργαζόμενων γυναικών στο Μεξικό ανήκει σε συνδικάτα).

Από την άλλη μεριά, υπάρχουν ορισμένοι τομείς της εκμηχανισμένης παραγωγής και των υπηρεσιών όπου κυριαρχούν οι γυναίκες εργαζόμενες, οι οποίες κρατάνε τις πιο ρουτινιάρικες θέσεις και που αποτελούν συνέχεια της οικιακής σκλαβιάς. Σε μια καπιταλιστική κοινωνία όπως η μεξικανική η γυναίκα εκτελεί τις εργασίες με την κοινωνικά λιγότερη αξία και τις πιο αλλοτριωτικές. Στους τομείς της εκμηχανισμένης παραγωγής που δεν απαιτούν υψηλή ειδίκευση, όπως η κλωστοϋφαντουργία και η βιομηχανία τροφίμων, υποβάλλεται σε συνθήκες βαριάς εκμετάλλευσης και η πρόσληψη είναι μόνο προσωρινή, ο μισθός πολύ χαμηλός -με την ώρα- και βρίσκεται στα χέρια των γραφείων ενοικίασης εργαζομένων (outsourcing).

Αυτό που γίνεται με τις εργαζόμενες στην υπηρεσία του κράτους είναι ότι υποβαθμίζονται σε δευτερεύουσες δραστηριότητες, είναι στην πλειοψηφία τους γραμματείς, ταμίες, βοηθοί και μόνο πολύ λίγες καταφέρνουν να έχουν πρόσβαση σε διευθυντικές θέσεις και, όσες το καταφέρνουν, πρέπει ν’ ανταποκρίνονται σε συγκεκριμένα πολιτικά ή οικονομικά συμφέροντα και να υπομένουν αμέτρητες προσβολές και κάθε είδους παρενοχλήσεις.

Οι χιλιάδες γυναίκες που εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα, σε τραπεζικές εταιρίες, στον τομέα της υγείας και σε καταστήματα, όχι μόνο εμποδίζονται εξαιτίας των πολλών ωρών εργασίας να οργανωθούν και να δημιουργήσουν συνδικάτα που εγγυώνται την εργασιακή τους ασφάλεια, αλλά επιπλέον παίρνουν πολύ χαμηλούς μισθούς που γίνονται όλο και πιο ανεπαρκείς, αφού σε συνδυασμό με αυτήν την κατάσταση είναι αναγκασμένες να εκπληρώνουν τις απαιτήσεις που τους επιβάλλουν οι επιχειρήσεις. Απαιτήσεις που δεν έχουν καμιά σχέση με τις σωματικές ή πνευματικές τους ικανότητες για την εκτέλεση της μιας ή της άλλης δραστηριότητας, όπως είναι η φροντίδα της εικόνας τους ή του παρουσιαστικού τους, πράγμα που προϋποθέτει έξοδα για την αγορά ρούχων, καλλυντικών, παπουτσιών κλπ.

Είναι κοντά στα 2 εκατομμύρια οι Μεξικανές που απασχολούνται σε οικιακές υπηρεσίες, που ονομάζονται και οικιακοί υπάλληλοι, μια από τις λιγότερο κοινωνικά αναγνωρισμένες δουλειές, αλλά από τις πιο φυλετικά χαρακτηρισμένες και με διακρίσεις εργασία: Πρόκειται για νέες εργαζόμενες γυναίκες με καταγωγή από ιθαγενείς, μ’ ελάχιστη μόρφωση.

Παρότι όλο και περισσότερες γυναίκες εντάσσονται στην παραγωγική διαδικασία, ένα μεγάλο κομμάτι βρίσκεται ακόμα απομονωμένο στο σπίτι.

Σε αυτά πρέπει να προσθέσουμε ότι τα τελευταία 30 χρόνια οι κατακτήσεις και τα εργασιακά δικαιώματα, όπως είναι το επίδομα μητρότητας, οι δημόσιοι παιδικοί σταθμοί, το δικαίωμα στο γάλα σε σκόνη για το θηλασμό, οι άδειες πριν και μετά από τη γέννα, έχουν μειωθεί δραστικά ως αποτέλεσμα των επιθέσεων του κεφαλαίου στην εργασία, της απαξίωσης της εργασίας στο πλαίσιο της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης, που αναζητά το μέγιστο κέρδος εντείνοντας την εκμετάλλευση, υποβαθμίζοντας τις συνθήκες εργασίας που κατακτήθηκαν κατά την περίοδο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στον 20ό αιώνα, που ευνόησε πλατιά την εργατική τάξη σε όλο τον κόσμο και, φυσικά, τη γυναίκα εργάτρια.

Αυτά τα συνοπτικά συμπεράσματα θέτουν στους κομμουνιστές το επείγον ζήτημα να ξαναρχίσουν τη δουλειά μέσα στις γυναίκες εργάτριες. Ωστόσο, υπάρχει ένα θέμα που αναφέραμε προηγούμενα, το οποίο, λόγω της σοβαρότητάς του, καθιστά το γυναικείο ζήτημα επείγον ζήτημα της ταξικής πάλης στο Μεξικό και, βέβαια, απαιτεί να είναι ξεκάθαρες οι ιδεολογικές κατευθύνσεις παρέμβασης του Κομμουνιστικού Κόμματος. Αυτό το ζήτημα είναι η βία ενάντια στις γυναίκες, οι δολοφονίες γυναικών που ενίσχυσαν τη συμμετοχή στο γυναικείο κίνημα. Μεταξύ του 2000 και του 2015, με κατά μέσο όρο πέντε δολοφονημένες γυναίκες τη μέρα, έφτασαν τις 28.710. Έτσι, με βάση αυτήν την τραγική κατάσταση, η συζήτηση, η δράση του γυναικείου κινήματος αναζωογονεί την παρέμβαση των κομμουνιστών στη διαπάλη με τις θέσεις της αστικής τάξης και των μικροαστικών στρωμάτων.

Αναγκαιότητα του ιδεολογικού μετώπου ενάντια στον αστικό και μικροαστικό φεμινισμό

Η αστική τάξη, μέσω του κράτους και όλων των οργάνων του, καθιερώνει το κριτήριο της τυπικής ισότητας, της νομικής αναγνώρισης, που είναι ευτελές νεκρό γράμμα, όπως συμβαίνει και με άλλα ζητήματα της κοινωνίας. Αυτοί οι φορμαλισμοί, καλυμμένοι κάτω από την «ισοτιμία του φύλου» πρέπει να τονίσουμε ότι είναι εξαιρετικά ελλιπείς, γιατί έχουν τα ίδια σκοταδιστικά όρια που προτείνουν μερικοί από τους ιδεολογικούς υποστηρικτές τους, όπως είναι η θρησκεία και η υπεράσπιση της οικογένειας και κυρίως η υπεράσπιση της ατομικής ιδιοκτησίας και της ατομικής ιδιοποίησης του πλούτου που έχει παραχθεί κοινωνικά. Έτσι, καθημερινά αναπαράγονται οι ιδέες της άρχουσας τάξης να τοποθετηθεί την εργαζόμενη γυναίκα σ’ ένα δευτερεύοντα ρόλο, ενισχύοντας τα δεσμά που την αλυσοδένουν στην οικιακή σκλαβιά.

Άλλο ένα βασικό στοιχείο της αστικής τάξης είναι η θεσμοθέτηση των δικαιωμάτων και των αγώνων της γυναίκας, που περιορίζονται στο ζήτημα των ανθρώπινων δικαιωμάτων και των μηχανισμών και κανονισμών του αστικού κράτους. Έτσι, για παράδειγμα, η 8η Μάρτη, εμβληματική μέρα αγώνα της εργαζόμενης γυναίκας, ιδιοποιείται ως μέρα της γυναίκας γενικά, παρουσιάζοντάς την ως αναγνώριση της θηλυκότητας, του «αδύναμου φύλου»: Μια ροζ μέρα. Και χρωματίζοντάς την όλη ροζ, προσπαθούν να δείξουν ότι γίνονται βήματα για τη βελτίωση των συνθηκών της γυναίκας. Για παράδειγμα, στον αστικό σιδηρόδρομο με τα ροζ βαγόνια, αποκλειστικά για τις γυναίκες, προσπαθούν να λύσουν το ζήτημα της βίας. Η αστική τάξη χρωματίζει το κράτος ροζ ως λύση προκειμένου να κρύψει ότι ο καπιταλισμός και το ίδιο το αστικό κράτος είναι ο άμεσος υπεύθυνος της κατάστασης εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης, της γυναίκας εργάτριας και της καταπίεσης της γυναίκας γενικά.

Δεν πρέπει να παραβλέπει κανείς ότι ακόμα και όταν μειώνεται στο ελάχιστο, αναφορικά με τον προηγούμενο αιώνα ή ακόμα τέσσερις ή πέντε δεκαετίες πριν, η έκφραση της συντηρητικής αντίδρασης θρησκευτικής προέλευσης εξακολουθεί να παίζει έναν καταστροφικό ρόλο για την κατάσταση της γυναίκας.

Όμως, το μεγαλύτερο ζήτημα στο οποίο δίνουμε προσοχή οι κομμουνιστές του Μεξικού είναι εκείνο που σχετίζεται με την απόκρυψη του ταξικού χαρακτήρα στο γυναικείο ζήτημα, λες και η κατάσταση της γυναίκας εργάτριας είναι η ίδια με της γυναίκας αστής. Η πάλη της γυναίκας εργάτριας άνοιξε δρόμους για κατακτήσεις για το σύνολο των γυναικών. Αυτοί οι δρόμοι έχουν το όριο ότι δεν κατακτιέται η χειραφέτηση όσο δεν κατακτιέται ο σοσιαλισμός-κομμουνισμός.

Και παρόλο που η αστική τάξη χρησιμοποιώντας το κράτος κατευθύνει τις προσπάθειές της στη σφαίρα των θεσμών και της κυρίαρχης ιδεολογίας, οι μικροαστικές ιδέες αναζητούν να φωλιάσουν στο γυναικείο κίνημα για να το ηγεμονεύσουν και να το προσανατολίσουν σε μια κατεύθυνση που υψώνει τείχη με το εργατικό κίνημα και την εργατική τάξη.

Το 3ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς, στις δυο Αποφάσεις που υιοθέτησε για το γυναικείο ζήτημα, προειδοποιούσε ήδη για τον αρνητικό χαρακτήρα του αστικού και μικροαστικού φεμινισμού, που αποτελούσαν πραγματικά εμπόδια στο καθήκον της σοσιαλιστικής επανάστασης, το μοναδικό δρόμο για τη χειραφέτηση της εργατικής τάξης και της γυναίκας.

Με τον ίδιο στόχο σήμερα διάφοροι μικροαστικοί φεμινισμοί, που κυοφορούνται στους ακαδημαϊκούς κύκλους, κατακερματίζουν το κίνημα για τη χειραφέτηση της γυναίκας και επιτίθενται στην ταξική θέση των κομμουνιστών.

Δεν υπάρχει λόγος να τους απαριθμήσουμε όλους, αλλά το να ονομάσουμε μερικούς επιτρέπει να εκτιμήσουμε την πολυπλοκότητα του φαινομένου και τα καθήκοντα των κομμουνιστών: Αντιπατριαρχικός φεμινισμός, οικοφεμινισμός, μαύρος φεμινισμός, αντιαποικιακός φεμινισμός, queer [1] φεμινισμός ή μεταφεμινισμός, «μαρξιστικός» φεμινισμός, ριζοσπαστικός φεμινισμός, ζαπατιστικός φεμινισμός κλπ., κλπ.

Πέρα από τις ονομασίες, έχουν κοινά βασικά χαρακτηριστικά και, αν και οι ιδεολογικές τους βάσεις είναι διαφορετικές, συγκλίνουν σε σχέση με την πολιτική δράση. Το ιδεολογικό καλούπι μπορεί να είναι ο εκλεκτικισμός, ο μεταμοντερνισμός, ο τροτσκισμός, ο αναρχισμός, ο μαοϊσμός, οι θεωρίες της υποτέλειας (subaltermdad) και ετερογένειας (alteridad) (που έχουν βγει από μια παραμορφωμένη ανάγνωση του Γκράμσι). Το μεγαλύτερο μέρος αυτών των θέσεων προέρχεται από τα πανεπιστήμια, από κέντρα μελετών της «κριτικής θεωρίας» (χρήσιμες στη σοσιαλδημοκρατία και στα οπορτουνιστικά κόμματα), από σοσιαλδημοκρατικά κόμματα και κέντρα του οπορτουνισμού, όπως το Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς (κυρίως μέσω του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ, με μεγάλη δραστηριότητα και χρηματοδότηση για τη Λατινική Αμερική) και το κύριο όχημά τους για το μπόλιασμα είναι οι ΜΚΟ, τα ιδρύματα, οι τροτσκιστικές οργανώσεις και ο λεγόμενος κινηματισμός.

Μια από τις βασικές θέσεις που διεκδικείται από το πλατύ φάσμα του μικροαστικού φεμινισμού είναι ότι το γυναικείο ζήτημα είναι αποκλειστικά ζήτημα των γυναικών, ότι αυτές πρέπει να ενδυναμωθούν. Δεν είναι καινούργιο επιχείρημα, αν και αποκτάει νέα φτερά. Από την ταξική σκοπιά, είναι ένα επιχείρημα που εμποδίζει τον αντικειμενικό δρόμο της χειραφέτησης της γυναίκας, η βιωσιμότητα της οποίας βρίσκεται στην ενότητα της εργατικής τάξης και των δύο φύλων στην πάλη για τη σοσιαλιστική επανάσταση. Αυτό το επιχείρημα, φυσικά, στηρίζεται στο να κρύβει επιπλέον τον ταξικό χαρακτήρα, την ταξική πάλη που διαπερνάει τη γυναίκα, λες και δεν υπάρχουν γυναίκες προλετάρισσες και γυναίκες αστές.

Μια άλλη θέση περιορίζει τη χειραφέτηση σε πολιτιστικές, νομικές, επιστημολογικές, σημειωτικές μεταρρυθμίσεις, πάντα, όμως, στο πλαίσιο του καπιταλισμού. Μεταρρυθμίσεις στο εποικοδόμημα χωρίς ριζική μεταβολή της οικονομικής βάσης της ατομικής ιδιοκτησίας, που ευθύνεται στη σύγχρονη εποχή για την ανισότητα της γυναίκας και την εκμετάλλευση εκατοντάδων εκατομμυρίων εργατριών στον κόσμο. Το να «θηλυκοποιούμε» [2] τη γλώσσα, να καταπολεμάμε τους μικροφαλλοκρατισμούς, να ξαναπιάνουμε την έννοια της κοινωνίας των πολιτών ως πανάκεια, να μεταρρυθμίζουμε συνήθειες, κουλτούρες, νόμους, συσχετίσεις μέσα στο ίδιο το σύστημα εκμετάλλευσης, βαρβαρότητας, δολοφονιών γυναικών, τον καπιταλισμό, σημαίνει να τον απαλλάσσουμε από την ευθύνη του για την ανισότητα της γυναίκας, να ολισθαίνουμε σε παραπλάνηση και να οδηγούμε τον αγώνα στο βούρκο.

Ένα άλλο επιχείρημα είναι αυτό των κατηγοριών της πατριαρχίας, του πατριαρχικού συστήματος, ουσιαστικό μέρος του μικροαστικού λόγου, για να εξηγήσει κανείς τις συνθήκες ζωής των γυναικών γενικά και που αποφεύγει να εξηγήσει τις συνθήκες της υλικής ζωής, αφού κρύβει δυο σημαντικά ζητήματα: α) Ότι οι συνθήκες εκμετάλλευσης δε θ’ άλλαζαν ακόμα και αν έφευγαν από τη μέση οι άνθρωποι που εκπροσωπούν τα μονοπώλια ή από την ηγεσία του κράτους και αντικαθιστούνταν από γυναίκες· και β) ότι μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα υπάρχουν πολλές γυναίκες που ευνοούνται από την ταξική θέση τους και που οι συνθήκες ζωής τους στηρίζονται στην αδικία της εκμετάλλευσης της μισθωτής εργασίας. Αυτός ο προσανατολισμός οδηγεί σ’ έναν πλαστό εχθρό.

Όπως και στην ιδεολογική έκφραση της σύγχρονης ταξικής πάλης, όπως συμβαίνει στο εργατικό και συνδικαλιστικό κίνημα, στους λαϊκούς αγώνες, στο γυναικείο κίνημα παρουσιάζονται η αποϊδεολογικοποίηση, ο κινηματισμός, η τμηματοποίηση/μερικότητα, ο απολίτικος χαρακτήρας, ο ρεφορμισμός και επίσης εκδηλώσεις αντικομμουνισμού.

Η άμεση δράση των κομμουνιστών για να συνεχίσου με τη δουλειά στην οποία ήμασταν πρωτοπόροι θα μπορεί να είναι αποτελεσματική μόνο αν δεθεί με το ταξικό κριτήριο, τονίζοντας το ζήτημα της εργαζόμενης γυναίκας και τις υλικές συνθήκες που καθορίζουν τις αντικειμενικές ανισότητες. Καταπολεμώντας κάθε στιγμή το διαταξικό χαρακτήρα του μικροαστικού φεμινισμού και στις συντεταγμένες του σχεδίου που παρουσίασε η Κλάρα Τσέτκιν στην Κομμουνιστική Διεθνή:

«Για να φτάσει η γυναίκα να έχει την πλήρη κοινωνική ισοτιμία με τον άντρα — στην πραγματικότητα και όχι μόνο στο γράμμα του νόμου και στα χαρτιά— για να μπορέσει να κατακτήσει όπως ο άντρας την ελευθερία κίνησης και δράσης για όλους τους ανθρώπους, υπάρχουν δυο απαραίτητοι όροι: Η κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής και η αντικατάστασή της από την κοινωνική ιδιοκτησία και η ένταξη της δραστηριότητας της γυναίκας στην παραγωγή κοινωνικών αγαθών μέσα σε ένα σύστημα όπου δε θα υπάρχει εκμετάλλευση ούτε καταπίεση.»


[1] Η λέξη είναι αγγλικής προέλευσης και σημαίνει ο «περίεργος», ο «παράξενος». Η queer θεωρία και οι queer σπουδές αμφισβητούν το φυλετικό διαχωρισμό άντρας-γυναίκα ως αντικειμενικό γεγονός. Παρουσιάζουν το φύλο αποκλειστικά ως ένα «καλούπι» που προσδίδει η κοινωνία στο άτομο μέσω των μηχανισμών εξουσίας.

[2] Μεταξύ των τάσεων του μικροαστικού φεμινισμού υπάρχει μια τάση που ισχυρίζεται ότι η φρασεολογία είναι σεξιστική, αρσενική και φαλλοκρατική και χρειάζεται να θηλυκοποιηθεί.